Kurtuluş savaşı sırasında yapılan muharebeler

KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİ :
DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI (8 KASIM 1920):

KURULMA NEDENLERİ :

• Kuvai Milliyecilerin işgalleri önlemede yetersiz kalmaları
• Kuvai Milliyecilerin ihtiyaçlarını karşılarken halka baskı yapmaları ve hukuk dışı davranışlarda bulunmaları .
• Düşmanın düzenli ordusunun ancak düzenli bir orduyla atılabileceğinin anlaşılmasıdır.
• Yunanlılara karşı Gediz Muharebesinin (24 Ekim 1920) kaybedilmesi ile düzenli orduya geçişe karar verilmiştir. Batı Cephesi komutanı Ali fuat Cebesoy görevden alınmış Moskova büyükelçiliğine atanmıştır. Batı Cephesi komutanı ismet Paşa olmuştur. İsmet Paşa ‘nın emri altına girmek istemeyen Kuva-i Milliye şefleri TBMM ‘ye karşı ayaklanmışlardır.

KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER :
DOĞU CEPHESİ :
Ermenilere karşı
GÜNEY CEPHESİ :
Fransızlara karşı
BATI CEPHESİ :
İngilizlerin desteklediği Yunalılara karşı
İÇ CEPHE 
İstanbul hükümetine karşı

DOĞU CEPHESİ :

ERMENİSTAN İLE SAVAŞ VE GÜMRÜ ANLAŞMASI (3 ARALIK 1920) :
Rusya 3 mart 1918 tarihinde Brest – litowski anlaşması ile I. Dünya savaşından çekilmiştir. Osmanlı devleti de yenik ayrılınca Kafkaslarda otorite boşluğu ortaya çıkmıştır. Bu boşluk sonucunda Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan ( 28 mayıs 1918) devletleri kurulmuştur.

• Mondros ve Sevr’i kendilerince yorumlayan Ermeniler doğu illerini işgale başlamışlardır. Ermenilere karşı TBMM ilk resmi cephesini açıp 15. kolordu komutanı Kazım Karabekir ‘i Ermenilere karşı görevlendirmiştir. Birlikler Kars , Sarıkamış çevresini kurtarıp Gümrü’ye doğru ilerleyince Ermeniler barış talebinde bulunur.

GÜMRÜ ANLAŞMASI 
( 3 ARALIK 1920)

• Aras nehri sınır olarak kabul edilmiştir.
• Kars, Sarıkamış ,Kağızman ve Iğdır alınmıştır.
• Ermeniler Sevr dahil olmak üzere Türkler aleyhindeki tüm anlaşmaları geçersiz sayacaktır.
• Türklere saldırmayan Ermeniler 6 ay içinde Türkiye ‘ye dönebilecektir.

ANLAŞMANIN ÖNEMİ VE SONUÇLARI :

• TBMM’nin ilk siyasi başarısıdır.
• TBMM’yi tanıyan ilk devlet Ermenistan olmuştur.
• Sevr’i geçersiz sayan ilk uluslar arası belgedir.
• Doğu cephesi büyük oranda kapatılmış , birlikler batıya kaydırılmıştır.
• 23 şubat 1921’de Gürcistan ile anlaşma imzalanmıştır. Artvin, Ardahan, Batum Türkiye ‘ye bırakılmıştır.

Bu anlaşma ile ;Ankara ‘da büyükelçilik açan ilk devlet Gürcistan olmuştur. TBMM’yi tanıyan 2. devlet Gürcistan olmuştur. 

GÜNEY CEPHESİ :
Mondros ‘tan sonra Antep, Urfa, Maraş illerini İngilizler işgal etmişse de daha sonra bu bölgeleri Fransızlara devretmiştir. Fransızlar Ermeni intikam alayları ile işgalleri genişletmek istemişlerdir. Yöre halkının direnişi sonucunda 11 Şubat 1920’de Maraş 10 Nisan 1920’de Urfa düşman işgalinden kurtulmuştur. Maraş ‘ta Sütçü İmam , Antep ‘te Şahinbey, Urfa ‘da milli aşiret savunmaları ön plana çıkmıştır.

• TBMM açılmadan kurtarılan iki il Maraş ve Urfa’dır. TBMM 6 şubat 1921 ‘de Antep ‘e gazi 1973 yılında Maraş ‘a Kahraman 1984 yılında Urfa’ya Şanlı unvanını vermiştir.
• Güney cephesindeki bu savunmaları gören Fransızlar Anadolu ‘da daha fazla duramayacaklarını anlayıp Sakarya savaşından sonra Ankara antlaşması ile Anadolu ‘yu terk edeceklerdir.
• Düzenli ordunun katkısı olmadan Kuva-i Milliyenin en etkili olduğu cephedir.

Antalya ve Konya çevresini işgal eden İtalyanlara karşı cephe açılmamıştır. Sakarya savaşında düzenli ordu başarılı olunca savaştan sonra Anadolu ‘yu terk etmişlerdir. 

BATI CEPHESİ :
Bu cephede İngilizlerin destek verdiği Yunanlılara karşı mücadele edilmiştir. Bu cephe Balıkesir ve Alaşehir kongrelerinde oluşturulmuştur. Sivas kongresinde bu cepheye Ali Fuat Paşa atanmış daha sonra İsmet Paşa ve İtalyanları gözetim altında tutmak için Refet Paşa batı cephesi komutanlığına atanmıştır. Son olarak bu cephede komutan M. Kemal olacaktır.

• Yunanlıların bu cephedeki asıl amacı Sevr’i TBMM’ye kabul ettirmektir.

I.İNÖNÜ MUHAREBESİ 
(6 -10 OCAK 1921 ) :

Yunanlılar Çerkez Ethem ayaklanmasından yararlanarak saldırıya geçmişlerdir. Yunanlılar Ankara ‘yı alarak Sevr’i kabul ettirmek istemişlerdir. İsmet Paşa Eskişehir ‘deki İnönü bölgesinde Yunan ordusunu mağlup etmiştir.

• Çerkez Ethem ayaklanması bastırıldı. Çerkez Ethem Yunanlılara sığınmıştır.

SONUÇLARI :

• TBMM ‘nin düzenli ordusunun Batı cephesinde kazandığı ilk başarısıdır.
• TBMM’ye güven arttı.
• Düzenli orduya katılımlar arttı.
• Yeni Türk devletinin ilk anayasası (teşkilatı esasi)kabul edildi.(20 ocak 1921)
• 12 mart 1921’de İstiklal Marşı kabul edildi.

DIŞ SİYASETTEKİ SONUÇLARI :

LONDRA KONFERANSI (23 ŞUBAT -12 MART 1921) :

- İtilaf devletlerinin konferansı toplama nedeni Sevr’i yumuşatıp TBMM’ye kabul ettirmek ve Yunanlılara toparlanmaları için zaman kazandırmaktır.
- İtilaf devletleri İstanbul hükümetini konferansa davet etmişlerdir. TBMM yetkilisinin de İstanbul hükümetinin heyeti içinde yer almasını istemişlerdir. M. Kemal direkt çağırılmadıkça konferansa katılmayacaklarını belirtmiştir. Bunun üzerine İtalya aracılığıyla TBMM konferansa davet edilmiştir. Osmanlı adına Tevfik Paşa , TBMM adına Dış İşleri Bakanı Bekir Sami Bey konferansa katılmıştır.

- İtilafların TBMM ve İstanbul Hükümetini birlikte konferansa davet etmelerinin nedeni aralarındaki görüş ayrılığından faydalanmak istemeleridir.

- Konferansta ilk söz Tevfik Paşa ‘ya verilmiştir. Tevfik Paşa ise “söz milletin gerçek temsilcisinindir” diyerek sözü Bekir Sami Bey’e vermiştir. Böylece itilafların amacı boşa çıkmıştır. Bekir Sami Bey barış taslağını reddetmiştir. Konferans dağılmıştır.

KONFERANSIN ÖNEMİ :

- İtilaflar TBMM ‘yi hukuken tanımışlardır.
- Misakı milli tüm dünyaya duyurulmuştur.
- TBMM barış yanlısı olduğunu göstermiştir.

AFGANİSTAN İLE DOSTLUK ANTLAŞMASI 
( 1 MART 1921) :

- Her iki taraftan birine saldırı olursa taraflar birbirini koruyacaktır.
- Afganistan ‘a subay Öğretmen ve teknik eleman gönderilecektir.
- TBMM’yi ilk tanıyan Müslüman devlet Afganistan ‘dır.

MOSKOVA DOSTLUK ANTLAŞMASI ( 16 MART 1921) 
TBMM ve Sovyet Rusya arasında imzalanmıştır.

NEDENLERİ :

- Rusya ‘nın rejimini Türkiye ‘ye yaymak istemesi . Türkiye ‘ye yardım ederek Kafkas cumhuriyetlerinin sempatisini kazanıp etki alanını arttırmak istemesi .
- TBMM ise Rusya gibi büyük bir devletin desteğini sağlamak istemiştir. Bu nedenler anlaşmaya zemin hazırlamıştır.
- Rusya ve TBMM ‘nin ortak düşman olarak itilafların karşısında yer alması bu iki devleti birbirine yaklaştırmıştır.

ANLAŞMANIN MADDELERİ :

- Tarafların birinin tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır.

• Bu madde iki devletin uluslar arası siyasette birlikte hareket edeceklerini göstermektedir.

- Osmanlı ile Çarlık Rusya arasında daha önce imzalanan bütün antlaşmalar geçersiz sayılacaktır.
- Batum’un Gürcistan ‘a verilmesi şartıyla Rusya Ermenilerle imzalanan Gümrü antlaşmasını tanımıştır.

• Batum’un Gürcistan ‘a verilmesi misakı milliden verilen ilk tavizdir.

- Boğazlar uluslar arası ticarete açılacaktır. Karadenize kıyısı olan devletler tarafından komisyon kurulacak ama Türkiye ‘nin çıkarları gözetilecektir.
- Taraflar arsında ekonomik ve kültürel ilişkiler sıklaştırılacaktır.

ANLAŞMANIN ÖNEMİ :

- TBMM’yi tanıyan ilk batılı devlet Sovyet Rusya ‘dır.
- Milli mücadele döneminde Rusya TBMM’ye destek sağlamıştır.
- Doğu Cephesi büyük ölçüde kapanmış birlikler batıya ve Güney Cephesine kaydırılmıştır.

1. I. İNÖNÜ MUHAREBESİ (23 MART-1NİSAN1921)

Londra Konferansı dağılınca itilaflar Yunanlıları saldırıya geçirtmişlerdir. İsmet Paşa komutasındaki Türk ordusu savaşı kazanmıştır. Aslıhanlar Savaşı ile Yunanlılar çekilmeye zorlansa da yeni kurulan düzenli ordu henüz hücum gücüne ulaşmadığı için İnönü mevzilerine geri dönmüştür.
Bu savaş sırasında Türk ordusuna atfen İstiklal Marşı okunmuştur.

SONUÇLARI :

- Halkın TBMM’ye güveni artmıştır.
- Düzenli ordunun ikinci başarısıdır.
- İsmet Paşa batı cephesinin tek komutanı olmuştur.
- M. Kemal İsmet Paşa’ya gönderdiği telgrafta “siz orada sadece düşmanı değil , milletin makus (kötü ) talihini yendiniz” demiştir.
- Fransızlar ve İtalyanlar Anadolu ‘dan çekilme kararı alırlar. Ancak Eskişehir – Kütahya savaşı kaybedilince bu kararlarını durdururlar.

KÜTAHYA – ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ (10-24 TEMMUZ 1921)

I. ve II. İnönü Savaşlarını kaybeden Yunanlılar ülkelerinde seferberlik ilan etmişler ve büyük bir saldırıya geçmişlerdir. Türk ordusu çekilmek zorunda kalmıştır. M. Kemal ordunun daha fazla kayıp vermesini engellemek için orduyu Sakarya ‘nın doğusuna çekmiştir. Yunan ordusunun güçlü olması ve düzenli ordunun takviye edilmemesi bu başarısızlığa yol açmıştır.

SONUÇLARI :

- Kütahya , Eskişehir ve Afyon Yunanlıların eline geçti. Düzenli ordunun ilk ve son yenilgisidir.
- Olumsuz tartışmalar yaşandı. M. Kemal ‘e karşı tepkiler yoğunlaştı. Meclisin Kayseri ‘ye taşınması gündeme geldi. Fakat bu düşünce reddedildi.
- TBMM 5 ağustos 1921’de başkomutanlık yasasını çıkararak yetkilerini 3 ay süreyle M. Kemal ‘e devretmiş ve M. Kemal ‘i başkomutanlığa getirmiştir.

• Başkomutanlık yasası demokratik bir uygulama değildir. Ama ülke savaş durumunda olduğu için kararların hızlı alınması gerekiyordu. Bu nedenle böyle bir karar alınmıştır.

- M. Kemal Türk ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak için Tekalif-i Milliye emirlerini yayınlamıştır.

TEKALİF-İ MİLLİYE (ULUSAL YÜKÜMLÜLÜK) EMİRLERİ (7-8 AĞUSTOS 1921 )

- Her aile bir çift çorap çarık çamaşır ile bir elbise verip bir askeri giydirecek .
- Herkes elindeki tüm silahları ve cephaneyi 3 gün içerisinde orduya teslim edecektir.
- Eli silah tutan herkes orduya katılacaktır.
- Bu ihtiyaçların karşılanması için her ilçede tekalif-i milliye komisyonları kurulacaktır. Bu emirlere uymayanlar istiklal mahkemelerinde yargılanacaktır.

SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 AĞUSTOS -13 EYLÜL 1921)

Eskişehir – Kütahya savaşını kazanan yunalılar ileri bir taarruzla Türk ordusunu dağıtmayı düşünerek saldırıya geçmişlerdir. Sakarya ırmağı boyunca 100 km’lik bir hat oluşturulmuş M. Kemal orduya “ Hattı müdafaa yoktur, sath-ı müdafaa vardır. O satıh vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla sulanmadıkça terk olunmayacak” emrini vermiştir. Savaşı Türk ordusu kazanmıştır. Subay ölümleri fazla olduğu için subaylar savaşı olarak da bilinir.

• Savaş başlamadan M. Kemal attan düşmüş kaburga kemiklerini kırmıştır.

• 22 gün 22 gece süren bu savaş M. Kemal ‘in kurtuluş savaşında yönettiği ilk savaştır.

SAVAŞIN SONUÇLARI :

- 1683 II. Viyana bozgunundan bu yana geri çekilen Türk ordusu hücum gücüne kavuşmuştur. Yunan Ordusu savunmaya geçmiştir.
- M. Kemal ‘e Gazilik ve Mareşallik unvanı , Fevzi Çakmak’a ise sadece mareşallik unvanı verilmiştir.

• Türkiye ‘nin ilk Genel Kurmay Başkanı Fevzi Çakmak’tır.

- İtalyanlar Anadolu ‘yu terk etmişlerdir.
- İngiltere Türk Kızılay ‘ı ile yaptığı İstanbul sözleşmesi ile Malta sürgünlerinin bir kısmını serbest bırakmıştır. (23 ekim 1921)
- Ukrayna ile dostluk ve ticaret anlaşması yapılmıştır.
- Sovyet Rusya ‘nın isteği ile Kafkas cumhuriyetleri ile (Azerbaycan, Ermenistan Gürcistan ) TBMM arasında Kars Antlaşması (13 ekim 1921) imzalanmıştır.

• Doğu sınırı bu antlaşmayla kesinleşmiştir. (Kafkas sınırı)

ANKARA ANTLAŞMASI ( 20 EKİM 1921 )
TBMM ve Fransa arasında imzalanmıştır.
- İki taraf arasında savaş sona erecek.
- Hatay dışındaki Suriye sınırı çizilmiştir.
- Hatay Fransa ‘da kalacak , dili Türkçe olan özel bir yönetim kurulacaktır.

• Hatay Misakı Milliden verilen ikinci tavizdir.

- Esirler karşılıklı olarak serbest bırakılacaktır.
- Suriye sınırında bulunan Süleyman Şah’ın mezarı , Caber Kalesi Türk toprağı olarak kabul edilmiştir.

• Caber Kalesi sınırlarımızın dışında da olsa günümüzde Türk toprağı olarak kabul edilmektedir.

ANLAŞMANIN ÖNEMİ:

• TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa ‘dır.
• Fransızlar Anadolu ‘yu terk etmişlerdir.
• Güney Cephesi kapanmış , birlikler batıya kaydırılmıştır.
• Sakarya Savaşından sonra itilaf devletleri TBMM’ye barış önerisinde bulunmuşlardır. Bağımsızlığa aykırı olduğu için bu anlaşma reddedilmiştir.

Bu ateşkese göre ;

Türk ve Yunan kuvvetleri silah ve asker artışına gitmeyecek Türk ve Yunan kuvvetlerini itilaf devletleri denetleyecektir. Amaç yunanlıların toparlanması için zaman kazanmak ve Sevr’i yumuşatıp TBMM’ye kabul ettirmektir. 


BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK 
MEYDAN MUHAREBESİ
(26 AĞUSTOS – 18 EYLÜL 1922)

YAPILAN HAZIRLIKLAR :

- Türk ordusuna taarruz eğitimi verilmiştir. Birlikler batı cephesine kaydırılmıştır.
- Rusya İtalya ve Fransa ‘dan silah ve cephane yardımı alınmıştır.
- Büyük taarruzun gecikmesi tepkilere yol açmıştır.
- Uzun tartışmalar sonucunda TBMM yetkilerini M. Kemal ‘e devretmiş başkomutanlık yasası yeniden kabul edilmiştir. (6 mayıs 1922)

SAVAŞ 

Akşehir ‘de taarruzun planları çizilmiş , 26 Ağustos 1922’de Afyon Kocatepe ‘de büyük taarruz başlamıştır. 6 ayda geçilmez denilen Yunan siperleri 6 saatte aşılmış 30 Ağustosta M. Kemal ‘in yönettiği Dumlupınar (başkomutanlık ) meydan muharebesi kazanılmış , Yunan ordusu mağlup edilmiştir. Yunan ordusu İzmir ‘e doğru kaçmaya başlamıştır. M. Kemal Yunan ordularının takip edilip ülkeden tamamen atılması için şu tarihi buyruğu vermiştir: “ordular ilk hedefiniz Akdeniz.ileri!” Yunan Başkomutanı Trikopis esir alınmış 18 Eylül 1922’de bütün Batı Anadolu düşmandan temizlenmiştir.

• Büyük taarruz düşmanı ülkeden tamamen atmaya yönelik taarruz savaşıdır.

MUDANYA MÜTAREKESİ (ATEŞKES ANTLAŞMASI ) (3- 11 EKİM 1922)
Yunanlılar mağlup edilmiştir. Destekçileri İngilizler de yeni bir savaşı göze alabilecek durumda değildi. Çünkü İngiliz kamuoyu savaştan bıkmış , bununla birlikte İngiliz sömürgeleri (dominolarının ) nin savaşmak istememesi bu ateşkese zemin hazırlamıştır. Görüşmelere İngiltere , Fransa İtalya TBMM adına da İsmet Paşa katılmıştır.

• Yunanistan katılmamıştır. Yunanlıları İngilizler temsil etmiştir. Yunan temsilcisi Mazorokis Mudanya açıklarında bir gemide beklemiştir.

KARARLAR :

• Yunanlılar en geç 15 gün içerisinde Doğu Trakya ‘yı (Edirne , Kırklareli , Tekirdağ ) terk edecek. İtilaf devletleri en geç 30 gün içinde bu bölgeyi TBMM’ye bırakacaktır.
• TBMM 8000 jandarma gücünü bölgede bulundurabilecektir.
• İstanbul ve Boğazlar yönetimi TBMM ‘ye bırakılacaktır.

Osmanlı devletinin hukuken sona erdiğini gösterir. 
- Türk birlikleri kesin barışa kadar Çanakkale Boğazında belirtilen çizgide bekleyecektir.

SONUÇLARI:

- Kurtuluş Savaşının silahlı mücadele dönemi sona ermiştir.
- Savaş yapılmadan doğu Trakya kurtarılmıştır.
- İngiltere ‘de Lloyd George hükümeti istifa etmiştir.
- Damat Ferit Paşa yurt dışına kaçmış , Tevfik Paşa hükümeti kurulmuştur. Tevfik Paşa Osmanlının son sadrazamıdır.
- İsmet Paşa burada başarılı olunca Lozan ‘a gönderilmiştir.
SALTANATIN KALDIRILMASI (1 KASIM 1922 )
KALDIRILMASININ NEDENLERİ :

• Saltanatın Ulusal Egemenliğe ters düşmesi (temel neden )
• Saltanatın İngilizlerle işbirliği yapması ,işgallere tepki vermemesi .
• Saltanatın TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmalara ön ayak olması

Saltanatın kaldırılmasını hızlandıran gelişme :

İstanbul hükümeti Ankara ile beraber Lozan’a çağrılınca TBMM, İstanbul hükümetinin barış görüşmelerine katılmasını engellemek için 1 kasım 1922’de Saltanatı kaldırmıştır. Vahdettin İngilizlere sığınır. İngilizlere ait Malta adasına gitmiştir. Vahdettin ‘nin Halifelik makamını kullanmaması için Abdülmecit Efendi Halife ilan edildi.

• Abdülmecit Osmanlının son halifesidir.
• Halifelik ve Saltanat kurumlarının birlikte kaldırılmamasının nedeni ortamın bu kurumları kaldırmaya müsait olmamasıdır.

SALTANATIN KALDIRILMASININ ÖNEMİ :

• Osmanlı resmen sona ermiştir.
• Osmanlı Devletinin Lozan’a katılması engellenmiştir.
• Laikliğe geçişteki ilk adım , Cumhuriyet yolunda atılmış en büyük adımdır.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1923 )
Konferansa, İngiltere , Fransa, İtalya, TBMM, Yunanistan, Sovyet Rusya, Japonya Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya, Belçika ve Portekiz doğrudan katılırken ABD gözlemci olarak katılmıştır. Sovyet Rusya ve Bulgaristan sadece Boğazlar Meselesini için katılmışlardır.
Lozan ‘a gidecek heyete Rauf Orbay ‘ın başkanlık yapması istenmiş ama Mondros ‘u imzalaması ve İsmet Paşa ‘nın Mudanya ‘da elde ettiği başarılardan dolayı Lozan ‘a İsmet Paşa gönderilmiştir.

• Azınlıklar ve Ermeni Yurdu hakkında kesinlikle taviz verilmemesi istenmiştir.

1. I. KONFERANS DÖNEMİ (20 KASIM 1922 – 4 ŞUBAT 1923 ):

Boğazlar, Ermeni Yurdu , Kapitülasyonlar, Musul sorunu Osmanlı borçları gibi konulardan dolayı görüşmeler kesilmiştir.
Görüşmeler kesilince iki önemli gelişme dikkat çeker , Bunlar ;

A) İZMİR İKTİSAT KONGRESİ 1923 

Liberal (serbest ) ekonomiye geçileceği belirtildi. Girişimleri özel sektör yapacaktır. Özel sektörün yapamayacağı girişimler devlet tarafından yapılacaktır.

B) TBMM ‘NİN YENİLENMESİ KARARI :

I . TBMM yıpranmış olduğundan yeni seçimleri yapılmasına karar verildi.

1. II. KONFERANS DÖNEMİ:

Her iki tarafta savaşı göze alamadığı için itilaf devletlerinin isteğiyle görüşmeler başladı. 24 temmuz 1923’te Lozan barış antlaşması imzalanmıştır.

ANLAŞMANIN MADDELERİ :

SINIRLAR :

SURİYE SINIRI
1921’ de Fransa ile imzalanan Ankara anlaşmasının esaslarına göre belirlendi.

IRAK SINIRI:
Musul sorunu çözülmedi. Sorun daha sonra yapılacak görüşmelerle çözülecektir.

YUNANİSTAN SINIRI:
Mudanya ‘da ön görüldüğü gibi Meriç Nehri iki devlet arasında sınır olarak kabul edilmiştir. Böylece bugünkü Türk – Yunan sınırı belirlendi.

ADALAR :
Bozcaada (Taşoz ) Gökçeada (İmroz ) Türkiye ‘ye
Rodos Onikiada , ve Meis adası İtalya ‘ya diğer bütün adalar Yunanistan ‘a bırakılmıştır. Ancak Yunanistan Türkiye ‘ye yakın adalarda silah ve asker bulunduramayacak.

BOĞAZLAR:
Boğazların yönetimi Türkiye ‘nin başkanlığında bir komisyona bırakıldı. (İngiltere İtalya Fransa , Japonya Yunanistan Romanya Sovyet Rusya Bulgaristan Yugoslavya ve ABD)
Türkiye boğazların her iki yakasını 15’er km mesafeyle askerden arındıracaktı. Yeni bir savaş tehlikesi çıktığında Türkiye boğazlar çevresinde askeri yığınak yapabilecek ve sorunu yeniden görüşmeye açabilecektir.

• Boğazlar komisyonun kurulması egemenlik haklarını zedeleyici niteliktedir. Boğazlar komisyonu 1936 Montrö boğazlar sözleşmesi ile kaldırılmıştır.

KAPİTÜLASYONLAR :Yabancılara tanınan ayrıcalıklar (kapitülasyonlar ) kaldırılmıştır.
AZINLIKLAR:
Azınlıklar Türk vatandaşı olarak kabul edildi. Ayrıca doğuda bir ermeni devletinin kurulmayacağı belirtilmiştir.

NÜFUS MÜBADELESİ
(DEĞİŞ – TOKUŞ ) 
Türkiye ‘deki Rumlarla Yunanistan ‘daki Türkler karşılıklı olarak yer değiştirecektir. Yalnız Batı Trakya’daki Türklerle Bozcaada Gökçeada ve İstanbul ‘daki Rumlar bu değişimin dışında tutulacaktır.

SAVAŞ TAZMİNATI :
Yunanistan savaş tazminatı olarak Karaağaç bölgesini Türkiye ‘ye vermiştir.

DIŞ BORÇLAR :
Osmanlı devletinin yıkılması sonucu borçları kurulan yeni devletler arasında paylaştırıldı. TBMM kendi payına düşeni eşit taksitlerle kağıt para olarak ödeyecekti. Borçlar 1954 yılına kadar bitirilmiştir. Böylece dış borç idaresi olarak kurulan duyun-u umumiye kaldırılmıştır.

YABANCI OKULLAR :
Türkiye ‘deki bütün okullar Türk milli eğitimine bağlanmıştır.

FENER –RUM PATRİKHANESİ :
Türkiye çok istese de patriği yurt dışına çıkaramamıştır. Fakat patrikhane evrensel olmaktan çıkarıldı. Türkiye ‘nin dinsel kurumlarından biri haline getirildi.

• 1926 ‘da medeni kanunun kabul edilmesi ile evlenme boşanma miras paylaşımı yetkileri de sona erdirildi.

İSTANBUL ‘UN BOŞALTILMASI :
Lozan anlaşmasının TBMM tarafından onaylanmasından altı hafta sonra itilaflar İstanbul ‘u boşaltacaktır.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASININ SONUÇLARI :

- Yeni Türk devletinin bağımsızlığı tanındı
- Sevr Barış Antlaşması geçersiz sayılmıştır.
- Kurtuluş Savaşı sona ermiştir.
- Sömürge altındaki diğer milletlere örnek olmuştur.
- Ortadoğuda çıkarları en fazla zedelenen devlet İngiltere olmuştur.
- Geçerliliği günümüze kadar sürmektedir.