Soğuk Savaş döneminde kapitalizmin, "dehşetengiz" Sovyet tehdidinin karşısında sıra dağlar gibi duran askerî aygıtı NATO, ortak tehdide karşı askeri alanda birleşen Atlantik ötesi dostlarının ortak hedefleri çerçevesinde işbirliğinin devamını ve gücünü teşkil ediyordu. NATO'nun kurulduğu ilk dönem, üye devletlerin "güvenliğinin" ABD'nin nükleer gücüne dayalı olduğu, "caydırıcılık" için en önemli silahı "nükleer güç" kullanımının oluşturduğu dönemdir.
SSCB'ye karşı tampon devletler ve ileri karakollar oluşturulmaya, yeni üsler açılmaya devam etti. 1955'te Almanya, 1982'de İspanya NATO'ya dahil oldu. 1960'lardan itibaren de "esnek karşılık" denilen ve "nükleer silah kullanımı" temelli stratejini yerini alan yeni bir strateji geliştirildi. "Ortak düşman"ı çevreleme ve krizleri konvansiyonel yöntemler kullanarak çözer gibi yapma stratejisine ağırlık verildi. Soğuk Savaş dönemi, Monroe Doktrini ile kendisine dokunmadıkça dünyanın geri kalanıyla pek alakadar olmayan ABD'nin küresel iktidar olmaya oynadığı ve SSCB paranoyasıyla (iktidarın gıdası) askerî, ekonomik, siyasî hegemonyasını kurduğu bir dönemdir. Bu dönem boyunca NATO en önemli aygıtı olmuştur. Soğuk Savaş sona erdikten sonra da ABD, bu hegemonyasını korumak ve geliştirmek için yeni iktidar-korku-gelecek senaryoları yazmaya ve mekanizmalar oluşturmaya, varolanları dönüştürmeye koyulmuştur.
3) Soğuk Savaşın Aktörleri
a) Harry S. Truman
Harry S. Truman (d. 8 Mayıs 1884 – ö. 26 Aralık 1972), Amerika Birleşik Devletleri'nin 33. başkanıdır. Göreve 1945 yılında o zamanki başkan olan Franklin D. Roosevelt'in görev başında ölmesi sonucu başkan yardımcısıyken gelmiştir. Başkanlığı geldiğinde II. Dünya Savaşı'nın son ayları yaşanıyordu. Truman 1945 yılının Ağustos ayında savaşı daha çabuk kazanmak gerekçesiyle Hiroşima ve Nagazaki'ye atom bombası atılması kararını verdi. Ayrıca 1948 yılında İsrail'in kurulmasını destekledi.
II. Dünya Savaşı bittikten sonra SSCB ve ABD arasında bir kutuplaşma ortamı doğdu. Batı Avrupa ülkeleri 1949 yılında ABD'nin başını çektiği NATO örgütünü kurdular. Doğu Avrupa ülkeleri ise SSCB'nin başını çektiği Varşova Paktı'nı oluşturdular. Böylece Truman zamanında Soğuk Savaş başlamış oldu.
1950 yılında ikiye bölünmüş olan Kore yarımadasında SSCB ve Çin destekli Kuzey Kore kuvvetleri Güney Kore'ye saldırarak büyük bir bölümünü işgal ettiler. Amerika Birleşik Devletleri Güney Kore'yi desteklemek için savaşa girdi. Yeni kurulmuş olan Birleşmiş Milletler'e üye olan 15 ülke de ABD'nin yanısıra savaşa katıldılar. Türkiye bu 15 ülke arasında 5.000'i aşkın askeriyle 4. büyük katılımı oluşturdu. Kore Savaşı Truman'ın geri kalan başkanlığı sürecinde devam etti. Savaş kayıpları devam ettikçe halkın desteğini kaybettiği kanısına vardı. 1952 yılındaki başkanlık seçimlerinden adaylığını geri çekti ve 1953 yılında başkanlığa veda etti.
Truman, SSCB ve yanlısı olan ülkelere karşı ne pahasına olursa olsun mücadele edilmesine gerektiği ilkesine inaniyordu. Bu ilkeye Truman Doktrini adı verildi. Bu amaçla Truman, Dışişleri Bakanı General George C. Marshall ile birlikte II. Dünya Savaşı'ndan sonra Batı Avrupa ülkelerinin ekonomik durumunu düzeltmek amacıyla Marshall Planı denilen bir yardım paketi geliştirdi. Aynı amaçla 1947 yılında Yunanistan'la birlikte Türkiye'ye de 400 milyon dolarlık bir askeri ve ekonomik yardımı öngören ilk Amerikan yardımını başlattı.
b) Yosif Stalin
Yosif Stalin (asıl adıyla Gürcüce: ნამდვილი გვარი ჯუღაშვილი, İosif Visarionoviç Cugaşvili) (1879 - 1953), Gürcü Komünist. 1922'den, 1953 yılındaki ölümüne kadar 31 sene boyunca SSCB'nın liderliğini ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin liderliği anlamına gelen Genel Sekreterliğini yapmıştır. Lakabı olan 'Stalin' Rusça'da çelik kelimesinden mücadeleci ve sağlam karakterinden dolayı türetilmiştir. İosif Cugaşvili, 21 Aralık 1879'da Gürcistan'ın Gori kasabasında doğdu. Babası kunduracıydı. Gençken girdiği papaz okulundan devrimci militanlara katılmak üzere ayrıldı ve Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik kanadı saflarında yer aldı. Uzun yıllar Sibirya'da sürgünde kaldı. 1917 Ekim devriminden sonra sürgünden döndü. Aynı dönemde İsviçre'den sürgünden dönen Lenin'le birlikte çalışmaya başladı. 1917 Temmuz ayında Lenin'in tekrar Finlandiya'ya sürgüne gitmek zorunda kalması üzerine, Sverdlov'la birlikte partinin yönetimini üstlendi. Ekim Devrimi'nden sonra Lenin'in başkanlığındaki Sovyet hükümetinde Milliyetler Halk Komiseri oldu. Lenin'in 1924'teki ölümünden az önce Komünist Partisi genel sekreteri olarak seçildi. Lenin'in vasiyetnamesinde Stalin'in kaba bir kişiliğe sahip olduğu ve "dolayısıyla" parti yönetimi için uygun olmadığı yazılmıştır. Lenin'in hasta yatağında bilincinin tam olarak yerinde olmaması ve karısı Krupskaya'nın Stalin'e karşı olan kişisel düşmanca tavrıyla birleşmiş olması ihtimalinden dolayi gerçekle ve mantıkla ilgili çelişkili bir içeriğe sahip. Lenin'in parti içinde vasiyetinin dağıtılmasının ardından Stalin parti sekreterliğinden çekilme kararını oylamaya sunmuş ve bu karar Trotski de dahil olmak üzere diğer tüm parti üyeleri tarafından reddedilmiştir. Daha sonra Trotski ve Kruşçev Lenin'in vasiyetindeki bu sözleri Stalin'e saldırmak için malzeme olarak kullanmışlardır. Tüm Stalin döneminin belki de en sert ideolojik mücadelesi bu zamanda Leon Troçki'nin başini cektiği sol muhalefet ve Kamenev, Zinoviev ve Tomski gibi sağ oportunist çizgiye karşı mücadele sürdürülmüş ve Leon Troçki'nin 20 Ağustos 1940 tarihinde Sovyet gizli polisi GPU tarafindan düzenlendiği iddia edilen bir suikast ile Meksika'da öldürülmesine kadar Komünist Partisi içinde sağ veya sol sapmayla suçlanan eski liderlerden tamami 1930'larda idam edilmiştir. Moskova'da 1936-1938 yılları arasında Sovyetler Birliği içinde oportünist ayaklanmaları düzenlemek, Stalin, Gorki ve Kirov'a suikast düzenlemek veya bu doğrultuda örgütlenmekten ötürü birçok parti görevlisi ve doktor idama mahkum edilmiştir.
Josef Stalin, planlı ekonomi, kollektivizasyon ve endüstrileşme uygulamaları ile 1928-1938 yılları arasında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nde belli başli sanayileri kamulaştırmış ve büyük topraklari kollektifleştirmiştir. Küçük üreticilerin ve köylülerin kooperatiflerde örgütlenmelerine imkan tanımıştır.
Türkiye de, İsmet İnönü'nün Başbakan olduğu bu yıllarda sovyet modeli "Beş Yıllık Kalkınma Planları" hazırlayıp uygulamıştır. İkinci Dünya Savaşı sırasında parti liderliği, hükümet başkanlığı ve Sovyet orduları başkomutanlığı görevlerini bir arada yürüttü. 1939'da Hitler'in Nazi Almanyası'yla Molotov-Ribbentrop paktı diye de bilinen bir saldırmazlık anlaşmasını imzaladı. Bu anlaşma müzakereleri sırasında, Stalin, Hitler'den, Polonya'nın doğusu, Finlandiya'nın güneyi, Estonya, Letonya ve Litvanya'ya ilaveten Türkiye'den de toprak istekleri olduğunu belirtti ve fakat diğer istediklerini aldığı halde Türkiye konusunda başarısız oldu.
Bu tartışmalı tarihsel dönemle ilgili olarak, Stalin'e düşman veya Stalin'den yana olan her iki tarafın da farklı tezleri vardır. Stalin karşıtlarının tezlerine göre, Hitlerle aralarındaki açıklanmayan gizli protokole bağlı olarak Finlandiya, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya ve Polonya'nin Naziler veya Sovyetler tarafından işgalinin yolu açılmıştır. Stalin'in doğru yaptığını savunanlara göre ise, 1937'deki Münih görüşmelerinde açıkça ortaya çıktığı gibi, İngiliz ve Fransız emperyalistleri ve dolaylı olarak da Amerikalılar, Nazileri kışkırtıyorlardı ve onların Sovyetler Birliği'ne saldırısının önünü açmaya çalışıyorlardı. Bu amaçla Avusturya'nın Almanya'ya katılmasına (Anschluss) ve Çekoslovakya'nın işgaline göz yummuş ve onaylamışlardı.Ne var ki, özellikle Çekoslovakya'nın işgalinden sonra Sovyetler Birliği'nin İngiltere ve Fransa ile ilişki kurma çabalarına rağmen bu iki ülke Nazi tehdidini birlikte ortadan kaldırma girişimini reddetti. Böylece Sovyetler Birliği, kendi sınırlarını güvence altına almak için bu protokolü imzaladı. Stalin'in amaçlarına göre, Polonya ve Baltık ülkelerinde oluşturulacak tampon bölgeler, Nazilerin Sovyetler Birliği'ne ulaşmasını engelleyecekti. Böylece 1939 yılında Nazi işgalinden sonra Sovyetler Polonya'nın kalan yarısını işgal edip Estonya, Litvanya ve Letonya'yı sınırlarına kattı. Finlandiya'ya saldırdı ve büyük kayıplar vermesine rağmen Mart 1940'da "kış savaşı' olarak bilinen bu savaşı da kazandı. 1941'de Hitler'in Sovyetlere saldırması üzerine Stalin bu sefer müttefiklerin yanında yer aldı. II.Dünya Savaşı'nın en ağır bedeli ödeyen güç olarak (24 milyon ölü) müttefiklerin yanında Nazi Almanyası'na karşı kazandığı zafer uluslararası alanda gücünü artırdı.
Milyonlarca Kırım Tatar Türklerini, Alman Ordularına yardımcı oldukları gerekçesiyle 1944'de Sibirya'ya sürüp, yerlerine Rusya'dan nüfus getirterek Kırım'ı Ruslaştırdı. Ayrıca Josef Stalin, 1944 yılında Gürcistan Türkiye sınırında asırlardır yaşamakta olan Ahıska Türklerini de Orta Asya'ya sürgüne göndermiştir. Gene aynı yıllarda Kuzey Kafkasya'da Çeçenistan ve Dağıstan'da yaşayan Türkleri de Orta Asya'ya sürmüştür.
2. Dünya Savaşı'nın bitiminden sonra, Rusya'nın 93 Harbinde işgal ettiği ve daha sonra Brest Litovsk Barış Antlaşması, Gümrü Antlaşması, Moskova Antlaşması ve Kars Antlaşması ile Türkiye'nin geri aldığı Kars, Ardahan ve Artvin vilayetlerini ve İstanbul ve Çanakkale Boğazlarında askeri üsler isteyince[2], Türkiye, 2. Dünya Savaşı'nın diğer galipleri olan ABD ve İngiltere ile ilişkilerini güçlendirmek için Sovyet düzeni benzeri tek-partili Milli Şeflik yönetiminden çok-partili demokrasi düzenine geçmiş ve 1952 yılında NATO'ya üye olmuştur.
Bu tarih yorumunun eksikli bir yanı olarak ise özellikle Nazi Almanyası'nın savaş yıllarındaki Ankara elçisi Von Papen ve onunla yakın ilişkide olan Türk hükümetinde yetkili ekip gösterilebilir. Refik Saydam, Şükrü Saraçoğlu ve Numan Menemencioğlu'nun da dahil olduğu bu ekip Nazi Almanyasının galip gelmesini istemekte, Almanya'ya paslanmaz çeliğin hammaddesi olan krom sevkiyatı yapmakta ve Sovyetler Birliği'nin işgal ettiği Kırım ve Kafkasyadaki Türk topraklarında askeri harekat yapmakta olan Nazi Ordusunu cephede takip etmek için komutanlar yollamaktadırlar. Böyle bir durumda zaten Türkiye'de varolan ve yaratılan bir Sovyet karşıtlığı mevcuttur.[3] Ayrıca 1950 yılında, ileride NATO üyesi olabilmek için Kore Savaşında komünistlere karşı çarpışmak için gönüllü askerlerden oluşan Türk tugayının muharip birlik olarak gönderilmesi yüzyıllardır süregelen Rus yayılmacılığına karşı Türkiye'deki tepkiyi göstermiştir. Stalin, 1945'ten sonra işgal ettiği Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde komünist rejimler kurdurdu. Daha sonra bu ülkelerin dünyadan izole edilmesi Churchill tarafından "demir perde" diye anılacak ve bu kavram yaygınlaşacaktır.
5 Mart 1953'te öldü. Ölümünden sonra Kruşçev, Stalin'i "insanlığa karşı suç işlemekle" suçladı. Ancak Stalinciler bugün bile gerek Yeşov konusunda, gerek Ukrayna Soykırımı ve 30lu yıllardaki "Kızıl Terör" olayları konusunda Kruşçev'in yalan söylediğini iddia etmektedirler. Ünlü 20'nci Kongre ile başlayan anti-Stalinizasyon kampanyası Sovyetler Birliği'nde Gorbaçov dönemine kadar sürecektir. Gorbaçov tarafından kongrelerde yayımlanan Glasnost ve Perestroika ile Stalin'e bir dizi suçlama ileri sürülerek komünizm'in iflasının sebebi ilan edilmiştir.
Clement Richard Attlee (3 Ocak 1883 - 8 Ekim 1967) , İngiliz siyasetçi. İngiliz İşçi Partisi başkanı (1935-55) ve Britanya başbakanı (1945-51) .
Orta halli bir ailenin oğlu olarak Putney, Londra'da doğdu ve avukatlık eğitimi aldı. Birinci Dünya Savaşı sırasında binbaşı olarak Çanakkale ve Mezopotamya cephelerinde Osmanlı'ya karşı savaştı. Başında Halil Kut Paşa'nın bulunduğu, Kut'ul Amare cephesinde 5 Nisan 1916'da bacağından ve kalçasından ağır şekilde yaralandı ve cephe gerisinde tedaviye alındı. Kendi ifadesiyle şanslıydı, çünkü sonraki iki Osmanlı taaruzunda kendi birliğinden pek çok asker öldü ya da esir düştü.
Fransız devlet adamı, asker ve yazar, Fransa'da Beşinci Cumhuriyet'in mimarı. Askeri Akademi'yi bitirdikten sonra orduya katıldı ve I. Dünya Savaşı'nda Almanya'ya esir düştü. Savaş sonrasında 1925'te Yüksek Savaş Konseyi üyeliğine getirildi. Çeşitli Fransız kolonilerinde görev yaptıktan sonra Konsey Sekreterliği üyeliğine kabul edildi. II. Dünya Savaşı'nın başlaması ile tuğgenerallığa yükselen Gaulle, Almanya ile ateşkesin imzalanması üzerine İngiltere'ye gitti. Onun gelişigüzel bir araya toplanmış bir avuç siyasal yandaşında ve ilerde Özgür Fransa Kuvvetlerini oluşturacak gönüllülerden başka destekçisi yoktu. Londra'da İngiliz hükümetiyle ilişkilerini yürütmekte güçlüklerle karşılaşan de Gaulle, alınganlığı ve yanlış yargılarıyla sık sık gerginliğin daha da artmasına neden oldu. 1943'te karargahı, Cezayir'e taşıdı ve Fransız Ulusal Kurtuluş Komitesi'nin başına geçti. Eylül 1944'te kurduğu gölge kabine ile birlikte Paris'e döndükten sonra birbirini izleyen iki geçici hükümetin başkanlığına getirildi. Ama koalisyon partileri ile arasındaki sürtüşmeler sonucu Ocak 1946'da ansızın başbakanlıktan istifa etti.
İkinci Büyük Savaş'tan sonra iki büyük devlet ortaya çıktı:
ABD ve SSCB.
ABD ve İkinci Büyük Savaştan büyük yaralar alarak çıkmış, bir kısım Batı Avrupa devletleri, kapitalist düzenleri için tehdit oluşturan devlet kapitalizmine, SSCB'ye karşı ortak bir askeri aygıt oluşturdular. 4 Nisan 1949'da, 12 Batılı ülke; ABD, İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüxemburg, Kanada, İtalya, İzlanda, Danimarka, Norveç ve Portekiz NATO'yu (North Atlantic Treaty Organization-Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) kurdu.
Soğuk Savaş, özellikle baskın iki iktidar odağının karşılıklı tehditlerinin ve bu tehditleri kullanarak dünyada hakimiyet kurma çekişmesinin on yıllar süren dönemidir.
Sonraları 1958'e kadar de Gaulle'ün siyasal yaşama dönmesi için çeşitli istekler ve görüşler ortaya çıktı. Mayıs 1958'de, Cezayir'deki Fransız birliklerinin Dördüncü Cumhuriyet yönetime karşı başlattıkları ayaklanmanın ülkeyi iç savaşa doğru sürüklemesi sonucunda göreve çağırılan de Gaulle Aralık 1958'de Cumhurbaşkanlığına seçildi. De Gaulle, yurttaşların kendisini ancak bir bunalım döneminde kabul edebileceğini bildiği için kamuoyunun desteğini sürekli kılmak amacıyla Parlamento'daki "partiler sistemi"nin gücünü kırmak zorunda olduğuna inanıyordu. Bu durumda önce, Cumhurbaşkanının hükümet politikalarını denetleme yetkisini kabul ettirme sonra da seçimler ya da referandumlar aracılığıyla bu denetimi sürekli kılma taktiği uyguladı.
De Gaulle, dış politikada genellikle A.B.D. karşıtı olarak nitelenen tutumlar aldı. 1966'da Fransa'nın NATO'nun askeri kanadından ayrıldığına ilan etti. Sovyetler Birliği ve diğer sosyalist ülkelerle ilişkiler geliştirerek 1964'te Çin Halk Cumhuriyeti'ni tanıdı.
1969'da yapılan bu referandumda başarısızlığa uğrayan de Gaulle Cumhurbaşkanlığından istifa etti. De Gaulle'ün Türkçeye'de çevrilmiş askerlik ve siyaset hakkında kitapları vardı.
0 yorum :
Lütfen Yorumunuzun anlaşılır ve imla kurallarına uygun olmasına dikkat ediniz.