Dünyanın hareketleri ve eksen eğikliğinin sonuçları

DÜNYANIN HAREKETLERİ

Dünyanın şekli ve sonuçları
1. Ekvator yarıçapının kutuplar yarıçapından fazla olması
2. Ekvator uzunluğunun ardışık iki meridyenden fazla olması
3. Güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak ısınma ekvatordan kutuplara doğru azalır.
4. İki meridyen arası uzaklık ekvatordan kutuplara doğru azalır.
5. Dünyanın bir tarafının aydınlık iken diğer tarfının karanlık olması
6. Dünyanın dönüş hızının ekvatordan kutuplara doğru azalması
7. Kutup yıldızının görünme açısı enlemlere göre değişim göstermesi
8. Dünya küre olduğundan dolayı güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları değişir.
9. Dünya küre şeklinde olduğu için gölgesi daire biçimindedir.

Dünyanın günlük hareketi ve sonuçları
( Kendi ekseni etrafında dönmesinin sonucu )
1. Gece ve gündüzün ard arda gelmesi
2. Güneş ışınlarının geliş açısının gün içinde değişmesi
3. Günlük sıcaklık farkının olması ( mekanik çözülme ve meltem rüzgarları )
4. Okyanus akıntılarında sapmalar ve halkalar olması
5. Yerel saat farkının olması
6. Sürekli rüzgarların yönünde sapmalar olması
7. Dinamik kökenli basınç kuşakları oluşur.
8. Dünyanın çizgisel hızı ekvatordan kutuplara doğru azalır.

Dünyanın yıllık hareketi

Yörünge dünyanın güneş çevresinde izlediği yola yörünge denir.
Ekliptik eksen: yörünge düzlemi: Dünyanın yörüngesinden geçtiği varsayılan düzleme denir.
Yer ekseni: Dünyanın ortasından geçtiği varsayılan düzleme denir.
 Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasında 23 27 lik açı vardır.
 Yer ekseni ile yörünge düzlemi arasında 66 33 açı vardır.
 Yer ekseni ile ekvator düzlemi arasında 90 lik açı vardır.

Aydınlanma çizgisi

Aydınlanma çizgisi karanlık daire ile aydınlık daireyi birbirinden ayıran çizgiye denir.
NOT: Aydınlık çizgisi 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde kutup dairelerinden geçerler.

Yıllık hareketin sonuçları

1. Mevsimler oluşur.( Temel sebep eksen eğikliğidir.)
2. Güneş ışınlarının gelme açıları yıl boyunca değişir.
3. Günün doğuş ve batış saatleri yıl boyunca değişir.
4. Güneş ışınları yıl boyunca dönencelere bir kez dönenceler arasına iki kez dik gelir.
5. Muson rüzgarlarının oluşması ( eksen eğikliğine bağlı)
6. Aydınlanma çizgisi yıl boyunca yer değiştirir.
7. Dünya yıl boyunca güneye yaklaşıp uzaklaşır.
( Temel sebep yörüngenin elips şeklinde olması )


ÖNEMLİ GÜNLER
21 Mart 23 Eylül

1. Güneş ışınları ekvatora dik gelir. Ekvator üzerinde dikilen bir çubuğun saat 12 00 da gölge boyu 0 dır. 45 paraleline dikilen çubuğun gölge boyu kendine eşittir.
2. Bütün dünya üzerinde gece gündüz eşitliği yaşanır. ( 12t 12=24 )
3. Güneş ışınlarının atmosferde en az ekvatorda en fazla kutuplarda tutulduğu andır.
4. Güneş ışınları her iki kutup noktalarında da görünür.
5. Aydınlanma dairesi kutup noktalarından geçer.
6. 21 Martta kuzey yarımkürede ilkbahar, güney yarımkürede ise sonbahar başlangıcıdır.
7. 23 Eylülde kuzey yarımkürede sonbahar, güney yarımkürede ilkbahar başlangıç günleridir.
8. Güneş tam doğudan doğar, tam batıdan batar.

21 Marttan sonra kuzey yarımkürede gündüzler gecelerden güney yarımkürede ise geceler gündüzlerden uzun olmaya başlar.

23 Eylülden sonra kuzey yarımkürede geceler gündüzlerden güney yarımkürede gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar.

21 Haziran durumu

1. Güneş ışınları yengeç dönencesine dik gelir.
2. Yengeçdönencesine dikilen çubuğun saat 12 00 da gölge boyu ‘’ 0’’ dır.
3. Aydınlanma dairesi kutup dairesine teğet geçer.
4. Kuzey yarımkürede yaz, güney yarımkürede kış başlar.
5. Bu tarihten sonra kuzey yarımkürede gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.
6. Güney yarımkürede geceler kısalmaya gündüzler uzamaya başlar.
7. Kuzey kutup noktasına doğru gidildikçe gündüzler uzamaya güney kutup noktasına gidildikçe geceler uzamaya başlar.
8. Güneş ışınları en az yengeç dönencesinde en fazla güney kutup dairesinde tutulur.

21Aralık durumu

1. Güneş ışınları oğlak dönencesine dik gelir.
2. Oğlak dönencesi üzerine dikilen bir çubuğun saat 12 00 gölge boyu ‘’0’’ dır.
3. Aydınlanma çizgisi GKD teğet geçer.
4. Güney yarımkürede yaz kuzey yarımkürede kış yaşanır.
5. 21 Aralıktan sonra güney yarımkürede gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.
6. Kuzey kutbuna gidildikçe geceler güney kutbuna gidildikçe gündüzler uzamaya başlar.
7. Güneş ışınlarının atmosferde en az tutulduğu yer oğlak dönencesi en fazla kuzey kutup dairesine yakın alanlar.

Eksen eğikliği olmasaydı ?
Yani yörünge düzlemiyle ekvator düzlemi çakışsaydı
Yer ekseni ile yörünge düzlemi arasındaki açı 90 olsaydı
1. Güneş ışınları devamlı dik gelirdi ve sıcaklık ekvatordan kutuplara doğru düşerdi.
2. Aydınlanma çizgisi devamlı kutup noktalarından geçerdi. Devamlı gece gündüz eşitliği yaşanırdı.
 Dönence ve kutup daireleri ortadan kalkardı.
3. Mevsimler oluşmazdı yani ekvatorda devamlı yaz, orta kuşakta devamlı bahar, kutuplarda devamlı kış olurdu.

Eksen eğikliği artsaydı 40 olsaydı !

1. Dönenceler 40 paralellerinden geçerlerdi
2. Güneş ışınları 40 paralellere dik açılarla gelir. Ülkemizde bunun içinde olduğu için ülkemiz güneş ışınlarını dik açılarla alırdı.
3. Orta kuşak daralır, kutup kuşağı ve sıcak kuşak genişlerdi.
4. Orta kuşak ve kutuplar yazın bugünkünden daha sıcak, kışın ise daha soğuk olurdu. Ekvatoral kuşakta ise ortalama sıcaklık azalırdı.
5. Türkiye yazın daha sıcak kışın daha soğuk olurdu.

Eksen eğikliği 15 olsaydı !

1. Dönenceler 15 paralellerden geçerlerdi.
2. Güneş ışınları 15 paraleller arasına dik gelirdi.
3. Sıcak kuşak ve kutup kuşağı daralır orta kuşak genişlerdi.
4. Aydınlanma çizgisi kutup daireleri 75 den geçerlerdi.
5. Sıcaklık kutuplarda azalır, orta kuşakta azalır, sıcak kuşakta artardı. Ülkemiz kışın daha sıcak yazın daha soğuk olurdu. DÜNYA’NIN EKSEN EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI
Dünya’nın eksen eğikliğinin anlaşılabilmesi için şu terimlerin bilinmesi gerekmektedir.
1. Ekliptik Düzlem (Yörünge Düzlemi): Dünya’nın Güneş etrafında izlediği yola Ekliptik Düzlem denir.
2. Ekliptik Eksen (Yörünge Ekseni): Ekliptik düzlemi dik kestiği kabul edilen hayali çizgiye Ekliptik Eksen denir.
3. Dünya’nın Ekseni: Kutuplardan ve yerin merkezinden geçtiği kabul edilen hayali çizgiye Dünya’nın Ekseni denir.
4. Ekvator Düzlemi: Dünya’yı iki eşit parçaya bölen hayali çizginin meydana getirdiği düzleme Ekvator Düzlemi denir.

Ekliptik eksen ile Dünya’nın ekseni birbiri ile çakışmaz aralarında 23° 27’ lık bir eğiklik vardır. Bu eğikliğe Dünya’nın Eksen Eğikliği adı verilir.

Eksen eğikliği, Dünya’nın hem kendi ekseni hem de Güneş etrafındaki hareketiyle hiçbir zaman değişmez. Sade-ce ekinoks tarihlerinde etkisi ortadan kalkar.

Eksen Eğikliğinin Sonuçları:
1. Mevsimlerin oluşmasına neden olur.
2. Bir noktaya düşen güneş ışınları yıl içerisinde değişir.
3. Bir noktaya dikilen çubuğun gölge boyu yıl içinde değişir.
4. Dönenceler ve Kutup Daireleri oluşur.
5. Kuzey ve Güney yarım kürelerde aynı anda farklı mevsimler yaşanır.
6. Aydınlanma dairesi sürekli yer değiştirir.
7. Gece ve gündüz süreleri uzayıp kısalır.
8. Mevsimlik sıcaklık ve basınç farkları oluşur.
9. Matematik iklim kuşakları meydana gelir.
10. Güneşin doğuş-batış saati ve yeri değişir.

Dünyanın Eksen Eğikliği İle İlgili İhtimaller:
a. Eksen Eğikliği Olmasaydı:
1. Güneş ışınları daima ekvatora dik açıyla gelirdi ve bu durum hiçbir zaman değişmezdi.
2. Mevsimler ortadan kalkardı.
3. Yıllık sıcaklık farkı meydana gelmezdi.
4. Aydınlanma çizgisi daima kutuplardan geçerdi.

5. Daima gece gündüz eşitliği yaşanırdı.
6. Güneşin doğuş batış yer ve saati değişmezdi.
7. Güneş ışınlarının öğle vakti gelme açıları değişmezdi.
8. Kutuplarda alaca karanlık yaşanırdı.
9. Dönenceler ve Kutup Daireleri ortadan kalkardı.
10. Matematik İklim kuşakları ortadan kalkardı.
11. Bitki ve hayvan türleri azalırdı.

b. Eksen Eğikliği 23° 27’ dan Fazla Olsaydı (33°):
1. Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği saha genişlerdi.
2. Dönenceler 33° ve kutup daireleri 57° enlemlerinden geçerdi.
3. Kutup ve Ekvatoral kuşak genişler Orta kuşak daralırdı.
4. Güneş ışınlarının gelme açıları ve gölge boyları daha fazla değişirdi.
5. Yıllık sıcaklık farkları artardı.
6. Gece ile gündüz arasındaki fark artardı.
7. Ekvatoral Kuşakta sıcaklık değerleri azalırken, Kutup Kuşağında artardı. Orta Kuşakta ise yazlar daha sıcak, kışlar daha soğuk olurdu.
8. Aydınlanma çizgisi daha fazla yer değiştirirdi.

c. Eksen Eğikliği 23° 27’ dan Az Olsaydı (15°):
1. Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği saha daralırdı.
2. Dönenceler 15° ve kutup daireleri 75° enlemlerinden geçerdi.
3. Kutup ve Ekvatoral kuşak daralır, Orta kuşak genişlerdi.
4. Güneş ışınlarının gelme açıları ve gölge boyları daha az değişirdi.
5. Yıllık sıcaklık farkları azalırdı.
6. Gece ile gündüz arasındaki fark azalırdı.
7. Ekvatoral Kuşakta sıcaklık değerleri yükselirken, Kutup Kuşağında düşerdi. Orta Kuşakta ise yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu.
8. Aydınlanma çizgisi daha az yer değiştirirdi.