Dünyadaki iklim Türleri ve Doğal Bitki Örtüleri

Dünya’da Görülen Iklim Tipleri
Bir yerde benzer sicaklik, basinç, rüzgar, nemlilik ve yagis özelliklerinin uzun süre etkili olmasiyla iklim tipleri belirmektedir. Iklimi olusturan bu ögelerden birinin ya da ikisinin farkli olmasi, degisik iklim tiplerinin ortaya çikmasina neden olur
Dünya’da görülen iklimler, sicak kusak iklimleri, iliman kusak iklimleri ve soguk kusak iklimleri olarak üöç ana bölümde toplanir Sicak Kusak Iklimleri
Sicak Kusak Iklimlerinin Ortak Özellikleri
Yillik sicaklik ortalamalari 20°C’nin üstündedir
Sicaklik farklari Ekvator’dan uzaklasdikça artar
Soguk mevsim yoktur
Yagis özellikleri farklilik gösterir
Ekvatoral Iklim
Ekvatoral Iklimin Özellikleri

Yillik sicaklik ortalamasinin 20°C’nin üstünde oldugu ekvatoral iklimde yil boyunca yaz kosullari yasanir
Günes isinlari, yil boyunca dik ve dike yakin açilarla geldiginden yillik sicaklik farki azdir
Yil boyunca yükseltici hava hareketlerine bagli olarak konveksiyonel yagis görülür
Yillik yagis miktari 2000 mm’nin üzerindedir. Her mevsimin yagisli oldugu ekvatoral bölge akarsularinin rejimleri düzenlidir ve yil boyunca bol su tasir. Günes isinlarinin dik geldigi Mart ve Eylül aylarinda yagislar artar. Bu nedenle ekinokslarda (21 Mart – 23 Eylül) akarsularda kabarma olur.

Konveksiyonel Yagis : Isinan havanin yükselerek sogumasi ile olusan yagislardir

UYARI : Ekvatoral iklimde yillik sicaklik farklarinin az olmasi günes isinlarinin yere degme açilarinin az degismesiyle, günlük sicaklik farklarinin az olmasi ise nem oraninin yüksek olmasiyla ilgilidir.

Ekvatoral Iklimin Dogal Bitki Örtüsü

Yil boyunca sicaklik ve nem kosullari elverisli oldugundan sürekli yesil kalabilen yayvan yaprakli agaçlardan olusan gür ormanlardir. Yagmur ormanlari adi verilen bu ormanlardaki agaçlarin boyu yagis miktarinin fazla olmasi nedeniyle 40-60 m lere kadar çikabilir. Ormanalti floarasi da çok zengindir

Ormanalti Florasi : Orman örtüsü altinda los ortamda yetisen, çogunlukla ot ve sarmasik türlerinin olusturdugu bitki toplulugudur

Ekvatoral Iklimin Görüldügü Yerler

10° Kuzey ve Güney enlemleri arasinda,
Güney Amerika’da Amazon Havzasi’ndaAfrika’da Kongo Havzasi’nda ve Gine Körfezi kiyilarinda
Asya’da Endonezya Adalari’nda görülür.
Yazlari Yagisli Tropikal Iklim (Savan)
Yillik sicaklik ortalamasi 20°C’nin üstündedir
Yazlar sicak ve yagisli, kislar sicak ve kurak geçer
Günes isinlarinin dik açiyla geldigi yaz aylarinda konveksiyonel yagislar görülür
Kis aylarinda subtropikal yüksek basincin (DYB) etkisinde kaldigindan kis kurakligi belirgindir
Yillik yagis miktari 1000 mm civarindadir.

UYARI : Savan ikliminde günlük sicaklik farklari, nemlilik nedeniyle yazin az, kisin fazladir.

Yazlari Yagisli Tropikal Iklimin (Savan Iklimi) Dogal Bitki ÖrtüsüO:

Yaz yagislariyla yeseren, uzun boylu, gür ot topluluklaridir. Bunlara savan adi verilir. Savanlar arasinda yer yer kurakçil agaçlar görülür. Akarsu boylarinda ise galeri ormanlari görülür

Galeri Ormanlari : Savanlardaki, küçük akarsu boylarinda görülen, çogunlukla 50-100 m genisliginde, bir akarsu agi biçiminde uzanan ve sürekli yesil kalabilen nemli ormanlardir. Galeri ormanlari olarak adlandirilmalarinin nedeni, agaçlarin, akarsuyun üstünü bir galeri seklinde kapatmasidir.

Yazlari Yagisli Tropikal Iklimin (Savan Iklimi) Görüldügü Yerler

10° enlemleri ile dönenceler arasinda,
Orta Amerika’da,
Sahra Çölü ile Ekvatoral Afrika arasinda,
Güney Afrika’daGüney Amerika’daKuzey Avustralya’da,
Madagaskar’in batisinda görülür.
Muson Iklimi
Muson Ikliminin Özellikleri

Muson rüzgarlarinin etkisiyle yazlar sicak ve bol yagisli geçer. Kislar ise ilik ve kuraktir.
Çogunlukla 2000 – 5000 mm arasinda degisen yillik yagis miktari bazi yerlerde 10000 mm’yi geçmektedir. Örnegin Hindistan’in Çerapunçi kasabasinda yillik yagis miktari 12000 mm’yi bulmaktadir.
Yaz aylarinda orografik yagislar görülür.

Orografik Yagislar : Nemli hava kütlelerinin bir dag yamacina çarparak yükselmesi sonucunda olusan yagislardir.

Muson Ikliminin Dogal Bitki Örtüsü

Yagisin fazla oldugu yerlerde, kis aylarinda yapraklarini döken yayvan yaprakli agaçlardan olusan ormanlar görülür. Bu ormanlara muson ormanlari denir.

Muson Ikliminin Görüldügü Yerler

Güney, Dogu ve Güneydogu Asya kiyilarinda,
Madagaskar’in dogusunda,
Avustralya’nin kuzeydogusunda,
Kuzey Amerika’nin güneydogu kiyilarinda görülürnormal Çöl Iklimi:
Çöl Ikliminin Özellikleri

Günlük ve mevsimlik sicaklik farklarinin azla olmasi karakteristik özelligidir.
Yagislar yok denecek kadar azdir
Sicaklik farklarinin fazla olmasi, kayalarin fiziksel olarak parçalanip ufalanmasina neden olur.
Kimyasal çözülme yetersiz oldugundan toprak olusumu zordur.

Çöl Ikliminin Dogal Bitki Örtüsü

Kurakliga uyum saglamis olan kurakçil otlar ve çalilardan olusur. Kurakliga en iyi uyum saglamis bitkiler, gövdesinde çok miktarda su biriktirebilen kaktüslerdir. Üzerlerindeki küçük dikenler, bitkinin isi kaybini azaltmaktadir. Ayrica yer alti sularinin yüzeye çiktigi yerlerde vahalar olusmustur.

Vaha : Çöllerde suyun bulundugu, bitkilerin yetisebildigi, insanlarin yerlesip barindigi yerdir. Vahalar akarsu boylarinda, kuyularin açildigi yerlerde, büyük su kaynaklari yaninda gelismistir.

Çöl Ikliminin Görüldügü Yerler Asya Kitasi’nda; Arabistan, Gobi, Taklamakan Çöllerinde,
Kuzey Amerika’da; Kaliforniya, Nevada, Kolorado, Meksika Çöllerinde,
Afrika’da; Büyük sahra, Kalahari, Namibya Çölleri’nde,
Avustralya’da; Büyük Kum Çölü’nde,
Güney Amerika’da; Atakama Çölü’nde görülür.
UYARI : Çöllerin en büyük bölümü Kuzey yarim Küre’dedir. Bu durum, karalarin Kuzey Yarim Küre’de Güney Yarim Küre’den daha fazla olmasinin sonucudur.

Iliman Kusak Iklimleri

Iliman Kusak Iklimlerinin Ortak Özellikleri

Yillik sicaklik ortalamalari 20°C’nin altindadir
Sicaklik farklari belirgindir
4 mevsim yasanir.

Akdeniz Iklimi
Kislar ilik ve yagislidir. Çünkü kis aylarinda gezici alçak basinçlar cephesel yagislara neden olur.
Yillik ortalama yagis miktari 600-1000 mm arasinda degisir ve yagis rejimi düzensizdir.
Kar yagisi ve don olayi ender görülür.
Don Olayi : Havanin açik ve durgun oldugu kis gecelerinde asiri isinma nedeniyle toprak donar. Don olayi tarimsal üretime büyük ölçüde zarar verir. Karasal bölgelerde don olayi sik görülür.

Akdeniz Ikliminin Dogal Bitki Örtüsü

Kisa, bodur agaç ve çalilardir. Bu bitki örtüsüne maki adi verilir. Yaz kurakligina uyum sagladigindan yapraklari genellikle sert, tüylü, ince ve uzundur.
Zeytin, defne, keçiboynuzu, mersin, lavanta, kekik ve zakkum maki bitki toplulugu içinde yer alir.

Akdeniz Ikliminin Görüldügü Yerler

Akdeniz çevresindeki ülkelerde,
Güney Portekiz kiyilarinda,
Afrika’da Kap Bölgesi’nde,
Güneybati Avustralya kiyilarinda,
Orta Sili’de,
Kuzey Amerika’da Kaliforniya yöresinde
Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Güney kiyilarinda görülür.

UYARI : Akdeniz iklimi genellikle 30°-40° enlemleri arasinda görülür.

Iliman Kusak Okyanus Iklimi
:Iliman Kusak Okyanus Ikliminin Özellikleri

Orta Kusak kitalarinin bati kiyilarinda, bati rüzgarlarinin ve sicak su akintilarinin etkisiyle gelisen bir iklim tipidir.
Yillik ortalama sicaklik 20°C’nin altindadir.
Sicaklik farklari belirgin degildir
Yazlar serin ve yagisli, kislar ilik ve yagisli geçer.
Her mevsim yagislidir. Sonbahar ve kis yagislari daha belirgindir.
Kar yagisi ve don olayi ender görülür.
Kis aylarinda cephesel, yaz aylarinda hem cephesel hem de yükselim yagislari görülür.

UYARI : Okyanus ikliminin belirmesinde temel etken bati rüzgarlari ve sicak su akintilaridir.

Iliman Kusak Okyanus Ikliminin Dogal Bitki Örtüsü
Yayvan ve igne yaprakli agaçlardan olusan karma ormanlardir.
Yer yer çayirlar görülür.

Iliman Kusak Okyanus Ikliminin Görüldügü Yerler

Kuzey Amerika’nin bati ve güneydogu kiyilarinda,
Güney Amerika’nin güneybati kiyilarinda,
Bati Avrupa’nin Atlas Okyanusu kiyilarinda,
Yeni Zellanda’da,
Afrika’nin güneyinde,
Avustralya’nin dogusunda,
Tasmanya’da görülür.
Iliman Kusak Karasal Iklim Iliman Kusak Karasal Iklimin Özellikleri

Yazlar sicak ve kurak, kislar soguk ve kar yagisli geçer
Günlük ve mevsimlik sicaklik farklari belirgindir.
En yagisli mevsim ilkbahardir.
Don olayi sik görülür.
Sicak çöllerin kenarlarinda görülen karasal iklimde yaz mevsimi kisa sürer.

UYARI : Iliman karasal iklimde kis aylarindaki yagis azligi, termik yüksek basincin etkili olmasina baglidir. Yazin görülen yagislar ise konveksiyoneldir.

Iliman Kusak Karasal Iklimin Dogal Bitki Örtüsü

Ilkbahar yagislariyla yeseren, yaz kurakligi ile sararan kisa boylu otlardir. Bunlara step ya da bozkir denir. Steplere Kuzey Amerika’da preri, Güney Amerika’da pampa adi verilir. Yüksek yerlerde yer yer igne yaprakli agaçlar görülür.

Iliman Kusak Karasal Ikliminin Görüldügü Yerler

Kuzey ve Güney Amerika’nin iç kisimlarinda,
Anadolu’nun iç kisimlarinda,
Irak’ta,
Iran’da,
Türkistan’da,
Afrika’nin iç kisimlarinda,
Avustralya’nin iç kisimlarinda görülür.

Soguk Kusak Iklimleri

60° - 90° enlemleri arasinda görülür.
Sicaklik yil boyunca düsüktür.
Iklimin elverissiz olmasi tarimi sinirlandirmaktadir.

Soguk Kusak Karasal Iklim

Soguk Kusak Karasal Iklimin Özellikleri

Bu iklim iki alt bölüme ayrilir.

Yazi ve Kisi Soguk Karasal Iklim

Yillik sicaklik farklari belirgindir.
Yazlar soguk, yer yer serin ve kisa, kislar ise çok soguk, uzun ve karli geçer. Kar uzun süre toprakta kalir.
En yagisli mevsim yazdir ve konveksiyonel yagis görülür.
Sicaklik ortalamalarinin Ekvator’a dogru gidildikçe artmasina bagli olarak bu iklim tipi degisir ve yazlari sicak karasal iklime geçilir.
Yazlari Sicak Karasal Iklim

Kis sicaklari -10°C’nin altina inmez.
Yaz sicakliklari 20°C nin üstüne çikar
Yagis miktari fazladir. Ilkbahar ve yaz yagislari daha belirgindir.

Soguk Kusak Karasal Iklimin Dogal Bitki Örtüsü

Igne yaprakli agaçlardan olusan ormanlardir. Bu bitki örtüsüne tayga adi verilir.
Yer yer çayirlar görülür.

Soguk Kusak Karasal Iklimin Görüldügü Yerler

Soguk kusagin yazlari sicak karasal iklimi,
ABD’nin kuzeydogusunda,
Kanada’da,
Kuzey Çin’de,
Mançurya’da,
Rusya’da,
Orta Sibirya’da görülür.Soguk kusagin yazlari da soguk karasal iklimi,
Asya, Avrupa ve Amerika kitalarinin kuzeyinde, tundra ikliminin altinda bir kusak halinde görülür.

Tundra Iklimi

Tundra Ikliminin Özellikleri

Yazlar çok kisa ve serin geçer. Yaz sicakligi 10°C’nin üstüne çikmaz.
Yillik yagis miktari 250 mm civarindadir.
Kislar çok soguk ve uzun geçer.
Toprak kis aylarinda donmus haldedir.
Yaz aylarinda topragin üst kisimlarinda çözülmeler görülür ve batakliklar olusur.
Tundra Ikliminin Dogal Bitki Örtüsü

Düsük sicakliga ve kurakliga uyum saglamis olan kisa boylu çalilar, otlar ve yosunlardir.
Bu bitki örtüsüne tundra adi verilir.

Tundra Ikliminin Görüldügü Yerler

60°-70° enlemleri arasinda,
Asya’da,
Avrupa’da,
Kanada’nin kuzey kisimlarinda,
Güney Amerika’nin güney kisimlarinda görülür.

Kutup Iklimi
Kutup Ikliminin Özellikleri

Sicaklik yil boyunca 0°C’nin altindadir.
Sicakligin düsük olmasi buharlasmayi engelledigi için yagis az ve kar biçimindedir.
Sürekli donmus halde olan toprak kar ve buz ile kaplidir.

Kutup Ikliminin Dogal Bitki Örtüsü

Toprak , sürekli kar ve buz örtüsü ile kapli oldugu için bitki örtüsünden söz edilemez.

Kutup Ikliminin Görüldügü Yerler

Kutuplar çevresinde,
Grönland’da,
Antartika’da görülür.
İnternetteki Kaynaklardan Yararlanılarak Derlenmiştir.