Edip Ahmet Yükneki Kimdir?

Edip Ahmet Yükneki Atabetül Hakayakı yazan kişidir. Türkistanda Doğmuştur.

XII-XII. asır Türk edebî yadigârlarının biri
"Atabetü'l Hakayık" (Hakikatler Eşiği) eseridir. Onu
Ahmed Yüknekî yazmıştır. Bu şahıs hakkında kendi
malumatını ele alıyoruz. Şimdiye kadar bilindiğine
göre, Ahmed Yüknekî Türkistanlı bir Türktür, atası
ve doğduğu yer hakkında eserinde şöyle diyor:
edib Ahmed atım edep pend sözüm
sözüm munda kalur barur bu özüm
Adım Edib Ahmed, sözüm edep ve nasihattir;
Vücudum gider, sözüm burada kalır
atası atı mahmud-ı yükneki edib
mahmud oğlı yok ol hiç seki
Babasının adı Mahmud Yüknekî'dir.
Edib Mahmud 'un oğludur ve (buna)hiç şüphe yoktur.
edibning yiri atı yüknek erür
safalıg aceb yir köngüller yarur
Edibin yerinin adı Yüknek'tir,
Gönülleri açan, saf alı bir hoş yerdir.
Kendisinin doğuştan kör olduğunu, zayıf olarak
doğduğunu da eserinde "toga körmez erdi edipning
közi" diye söyler geçer. Bu bilgiler Ali Şir Nevayi'nin
"Nesâyimü'l-Mahabbe min Şemâyimü'l-Fütüvve"
eserindeki malumata uygundur. Nevayi şöyle
yazar: "Edib Ahmed Türk ilindenmiş. Derler ki gözü
körmüş ve asla görmezmiş. Basîrmiş, başka basirler gibi
değilmiş. Ama gayet akıllı, zeki, zahit ve müttekî
kişiymiş. Hak Subhanallahu ve Teala gerçi zahir gözünü
kapalı yaratmıştır; ama gönül gözünü gayet parlak
kılmıştır..."

Atabetü'l Hakayık (Gerçeklerin Eşiği), Edip Ahmet Yükneki'nin, Karahanlı beylerinden Muhammed Dâd Sipehsalar'a hediye ettiği, hadis ve Arapça beyitlere dayanarak yazdığı şiirlerle, ahlaklı insan olmanın yollarını, ahlak ilkelerini açıklamış, çeşitli ahlakî öğütlerde bulunmuş, İslamî düşünce ve görüşlere yol gösterici olmuştur. "Hibetü'l-Hakayık", veya "Aybetü'l-Akayık" olarak da isimlendirilir.Eserde dünyayı, tanrıyı, insanı bilmenin sadece bilim yoluyla olabileceği anlatılır. Bilginin faydası ve bilgisizliğin zararı hakkında olan konuyu işlemiştir.

Türk nazım birimi dörtlüklerle oluşan bu eserini şair, Yusuf Has Hacib'in "Kutadgu Bilig"i gibi aruz vezniyle ve Kaşgar diliyle yazmıştır. Şairin bu eserini nerede ve ne zaman yazdığı kesin olarak bilinmemektedir. Atabetü'l Hakayık'ın Kaşgar diliyle, Uygur harfleriyle yazılmış ilk yazması İstanbul'da Ayasofya Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.

Özellikleri Gerçeklerin eşiği anlamına gelir.
Konusu din ve ahlaktır.
Didaktik (öğretici) bir eserdir.
Mesnevi tarzındadır.
46 beyit ve 101 dörtlükten oluşmaktadır.
Aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
Arapça ve Farsça kelimeler vardır.
Telmih (hatırlatma) sanatı kullanılmıştır

* Eser 14 bölümden oluşur.Baştaki 5 bölüm giriş,şairin {nevi}adını verdiği8 bölüm asıl konu, sondaki 1 bölüm de bitiriş bölümüdür.

Giriş bölümleri {kaside}biçimiyle(aa ba ca da...),asıl konu ile ilgili bölümler ve bitiriş bölümü (dörtlüklerle)[aaba]yazılmıştır.Giriş bölümünde 80 beyit, asıl konu ve bitiriş bölümlerinde 101 dörtlük vardır.Eserin tamamı 484 dizeden oluşur.