Ingmar Bergman’ın filmleri hayatı eserleri

Ingmar Bergman’ın Laboratuvarı

“Yaşamın gizi acı çekmektir.” Samuel Beckett

Ingmar Bergman’ın yapıtlarındakifelsefi dayanak noktaları hiç şüphesiz Sören Kierkegaard, Friedrich Nietzsche, Martin Heidegger, Jean-Paul Sartre ve Albert Camus ile sınırlandırılamaz; fakat Egzistansiyalist dizgenin referans noktası olarak gösterilebileceği benzersiz sineması, bu düşünürleri ister istemez akla getirmektedir. Det sjunde inseglet (1957, Yedinci Mühür), Smultronstället (1957, Yaban Çilekleri), Nattvardsgasterna / Winter Light (1961, Komünyon Ziyaretçileri), Tystnaden / The Silence (1963, Sessizlik) ve Persona (1966) gibi Bergman sinemasının doruk noktaları olarak niteleyebileceğimiz güçlü yapıtları, Sigmund Freud’u da olabildiğince düşündürmektedir.


Albert Camus, 20. yüzyılı “korku çağı” biçiminde tarif etmişti. Ingmar Bergman da buna koşut olarak, genel olarak bütün yapıtlarında; bireyin kendisi, çevresindekiler ve Tanrı ile olan ilişkileri, açmazları, yalnızlık duygusu, içe kapanma, varoluş kaygısı, aidiyet savaşı, ölüm, sahte ve gerçek benliğin çatışması, iletişimsizlik, sevgisizlik, günlük hayatın seyri içindeki nevrozlar, bölünmüşlük hissiyatı, bir yere ait olamama, sürgün edilmişlik duygusu, m etafizik dayanakların olmaması gibi sinema için elzem olan konuları durmaksızın konu etmiştir. Nietzsche’nin tasvir ettiği nihilizm olgusu, pratikte tüm Bergman filmografisinin temelinde yatan başat ögedir; yerle bir edilmişlik, beyin göçümü, arada kalma sendromu, yersizlik-yurtsuzluk, kişinin kendi benliğiyle baş başa kalması ve ona savaş açması, “kendi” olamama, kendini “öteki”nde seyretme, bellek sapmaları, bunalım, rol karmaşası, tecrit hali, hiçlik, evlilik sendromları, iyi-kötü çatışması, travmalar, karşıtlıklar, insanın kendini arayışı ve tanımlamaya çalışması… Bunları aktarışına çoğu kez kötümserlik egemendir. Bu devasa bölge, bu benzersiz külliyat, insan “yüz”leri ve “tabiat”larının geçit resmi yaptığı bir laboratuvardır. İnsan ruhunun araştırıldığı, Tanrı’nın varlığının sorgulandığı Bergman laboratuvarı…


Yedinci Mühür (1957)


Luis Bunuel, Andrei Tarkovsky ve Federico Fellini gibi en özgün ve kişisel sinemacılardan olan Ingmar Bergman’ın, yaşamına ve dolayısıyla filmlerine çocukluğunun vurduğu damga büyüktür. Aile ve aile çevresi, aldığı katı dinsel eğitim, uzun bir süre yaşadığı Fårö Adası vb. gibi unsurlar çoğu filminin anahtarı sayılabilir.



Yaban Çilekleri (1957)

Oyuncu kadrosunda Bibi Andersson, Max von Sydow, Liv Ullmann, Ingrid Thulin, Gunnar Björnstrand, Harriet Andersson, Erland Josephson gibi oyuncuları bulunduran Ingmar Bergman’ın hep aynı oyuncularla çalışma nedeni; sunmak istediklerini kestirme yollardan iletmektir. Örneğin, m etafizik soru(n)larla yüzleşen, düşünceli ve sert Bergman karakteri çoğu kez Max von Sydow’dan başkası değildir.



Sessizlik (1963)


Ingmar Bergman’ın filmlerinde cinsiyet ve cinselliğin sunumu, zorbalık, yasak ilişki, eşcinsellik, akrabalarla yaşanan aşk ya da ilişkiler, çıplaklık, aslında aktörel bir vizyonun, felsefi bir perspektifin süzgecinden geçirilerek dışavurulur. Tekrar tekrar rol verdiği Bibi Andersson, Liv Ullmann, Ingrid Thulin ve Harriet Andersson; Bergman’ın, cinselliği, evliliği, anneliği aktarışında kendisine yardımcı olan en önemli kadın oyunculardır. İncelikli gözlem yeteneğiyle Bergman, derinlemesine bir araştırıcı olarak bir kadın yönetmenden de kuvvetli görüşaçısı ve yorumlama biçemiyle şu eski tanımlamayla “kadınların yegane filmcisi” olarak addedilebilir. Bergman, serbesti içinde yetişmiş, akıllı, cinselliğine düşkün kadınları da; ruhsal olarak tükenme raddesine dayanmış, nevrotik kadınları da “ruhsal penceresinden” gözlemlemeyi başarabilmiştir.




Persona (1966)


Gunnar Fischer ve Sven Nykvist gibi görüntü yönetmenleri ile yıllara yayılan verimli bir işbirliğine giren Ingmar Bergman’ın etkileyici bir sinematografiye haiz olan sineması, dışavurumcu açıdan, karakterlerinin içselliğini yansıtmada bir vasıtadır. Kasvetli bir atmosfer, kuvvetli ışık, uzun planlar, kadrajda sık sık beliren ve yalnızlığı, nevrotizmi çağrıştıran nesneler, ölgün doğa tasvirleri Fischer ve Nykvist’in Bergman’la birlikte sınadıkları, tekrar tekrar işledikleri belli başlı referanslardır.


Ingmar Bergman (solda) ve Sven Nykvist


Ingmar Bergman’ın özgün ve mükemmel sinemasının etkisi Andrei Tarkovsky, Woody Allen, ve David Lynch gibi usta yönetmenlerde hissedilir. Tarkovsky, özellikle Yedinci Mühür ve Yaban Çilekleri’nden etkilenmiştir. Bergman ve Tarkovsky’nin birleriyle yazıştıkları, birbirlerine sevgi ve saygılarını belirttikleri bilinmektedir. Sözgelimi Bergman, Andrei Tarkovsky için şöyle demiştir: “Onun filmlerini keşfettiğimde bu bir mucize gibiydi, birden kendimi hiçbir zaman anahtarını elde edemediğim bir kapının önünde buldum… Benim her zaman girmek istediğim, onun ise çok kolaylıkla hareket ettiği bir odanın kapısı… Benim için Tarkovsky gelmiş geçmiş en büyük yönetmendir.”Andrei Tarkovsky de meşhur yapıtı Mühürlenmiş Zaman’da, Bergman ve sineması hakkında oldukça lezzetli, ufuk açıcı değerlendirmelerde bulunmuştur.


Ingmar Bergman’ın muhtelif kitapları (İmgeler, Pazar Çocuğu vb.) Türkçeye de çevrilmiştir. Bunlar arasında, Büyülü Fener (Laterna Magica) adlı otobiyografisi tek kelimeyle mükemmeldir. Mutlaka okunmalıdır. Gökçin Taşkın’ın dilimize çevirdiği kitap, ayraçta anılan öteki kitaplar gibi Afa Yayıncılıktan çıkmıştır.


Filmografisi:


1945 Kris / Crisis – Kriz / Bunalım (ilk filmi)
1946 Det regnar pa var karlek / It Rains on Our Love – Aşkımıza Yağmur Yağıyordu
1947 Skepp till India land / A Ship Bound for India – Hindistan’a Giden Gemi (Martin Söderhjelm’in oyunundan uyarlama)
1947 Musik i mörker / Night Is My Future – Karanlıkların Müziği (Dogmar Edqvist’in romanından uyarlama)
1948 Hamnstad / Port of Call – Liman Kenti
1949 Törst / Thirst – Susuzluk
1949 Fängelse / The Devil’s Wanton – Zindan
1949 Till glädje / To Joy – Neşeye Doğru
1950 Sånt händer inte här / High Tension – Burada Böyle Şey Olmaz / Yüksek Tansiyon
1951 Sommarlek / Illicit Interlude – Yaz Oyunları
1952 Kvinnors väntan / Secret’s of Women – Bekleyen Kadınlar

1952 Sommaren med Monika / Summer with Monika – Monika’yla Geçen Yaz
1953 Gycklarnas afton / The Naked Nights / Sawdust and Tinsel – Gezgincilerin Gecesi / Çıplak Geceler
1954 En lektion i kärlek / A Lesson in Love – Bir Aşk Dersi
1955 Kvinnodröm / Dreams / Journey Into Autumn – Kadın Düşleri / Düşler
1955 Sommarnattens leende / Smiles of a Summer Night – Bir Yaz Gecesi Gülümsemesi
1957 Det sjunde inseglet / The Seventh Seal – Yedinci Mühür
1957 Smultronstället / Wild Strawberries – Yaban Çilekleri
1957 Herr Sleeman kommer / Mr. Sleeman Is Coming (TV)
1957 Bakomfilm smultronstället
1958 Nära Livet / Brink of Life – Yaşamın Eşiğinde
1958 Ansiktet / To Face – Yüz / Büyücü
1958 Venetianskan / The Venetian (TV)
1958 Rabies (TV)
1960 Oväder / Storm Weather
1960 Jungfrukällan / The Virgin Spring – Genç Kız Pınarı / Kaynak / Bakire Bahar
1960 Djävulens öga / The Devil’s Eye – Şeytanın Gözü

1961 Sasom i en spegel / Through a Glass Darkly – Aynadaki Gibi / Aynanın İçinden
1961 Nattvardsgasterna / Winter Light – Komünyon Ziyaretçileri
1963 Tystnaden / The Silence – Sessizlik
1963 Drömspell, Ett / A Dream Play (TV)
1964 För att inte tala om alla dessa kvinnor / All These Women – Bütün O Kadınlardan Söz Etmeksizin
1965 Don Juan (TV)
1966 Persona (Sound and Sight dergisince sinema tarihinin gelmiş geçmiş en büyük ilk 10 filmi arasına alınmış bir filmdir Persona.)
1966 Stimulantia (“Daniel”)
1968 Skammen / Shame – Utanç

1968 Vargtimmen / Hour of the Wolf – Kurtların Saati
1969 En passion / The Passion of Anna – Anna’nın Tutkusu
1969 Rite / The Ritual / Riten – Bir Ayin
1970 Fårödokument 1969 – Fårö Belgeseli 1969
1971 Beröringen / The Touch – Temas (ilk İngilizce filmi)
1972 Viskingar och rop / Cries and Whispers – Çığlıklar ve Fısıltılar
1974 Trollflojten / The Magic Flute – Sihirli Flüt (Wolfgang Amadeus Mozart’ın aynı adlı operasından uyarlama)
1974 Scener ur ett äktenskap / Scenes From a Marriage – Bir Evlilikten Manzaralar
1974 Misantropen / The Misanthrope (TV)
1975 Ansikte mot ansikte / Face to Face – Yüz Yüze
1977 Das schlangenei / The Serpent’s Egg – Yılanın Yumurtası
1978 Herbstsonate / Autumn Sonata – Sonbahar Sonatı / Güz Sonatı
1979 Fårö-dokument 1979 – Fårö Belgeseli 1979 (TV)
1980 Aus dem Leben der Marionetten / From the Life of the Marionettes – Kuklaların Hayatı Üstüne / Kuklaların Yaşamından
1983 Fanny och Alexander – Fanny ve Alexander
1983 Hustruskolan (TV)
1984 Efter repetitionen / After the Rehearsal – Provalardan Sonra (TV)
1984 Karins ansikte / Karin’s Face – Karin’in Yüzü
1986 De Två saliga (TV)
1986 Dokument Fanny och Alexander – Fanny ve Alexander Belgeseli
1992 Markisinnan de Sade (TV)
1993 Backanterna (TV)
1995 Sista skriket (TV)
1997 Larmar och gör sig till – Bir Palyaçonun Önünde (TV)
2000 Bildmakarna (TV)
2003 Saraband (TV)


Ödüllerinden Bazıları:


1956 Cannes Film Festivali Jüri Özel Ödülü (Yedinci Mühür)
1957 Berlin Film Festivali Altın Ayı Ödülü (Yaban Çilekleri)
1957 Altın Küre En İyi Yabancı Film Ödülü (Yaban Çilekleri)
1957 İtalyan Film Eleştirmenleri Ödülü (Yaban Çilekleri)
1958 Cannes Film Festivali En İyi Yönetmen Ödülü (Yaşamın Eşiğinde)
1959 Venedik Film Festivali Jüri Özel Ödülü (Yüz / Büyücü)
1960 En İyi Yabancı Film Oscar Ödülü (Genç Kız Pınarı / Bakire Bahar)
1961 En İyi Yabancı Film Oscar Ödülü (Aynanın İçinden / Aynadaki Gibi)
1961 Berlin Film Festivali OCIC Ödülü (Aynanın İçinden / Aynadaki Gibi)
1971 Irving G. Thalberg Ödülü
1971 Venedik Film Festivali Kariyer Ödülü
1972 Bodil En İyi Avrupa Filmi Ödülü (Çığlıklar ve Fısıltılar)
1972 Cannes Film Festivali Teknik Büyük Ödülü (Çığlıklar ve Fısıltılar)
1972 David di Donatello En İyi Yabancı Film Ödülü (Çığlıklar ve Fısıltılar)
1973 Altın Küre En İyi Yabancı Film Ödülü (Bir Evlilikten Manzaralar)
1978 Altın Küre En İyi Yabancı Film Ödülü (Sonbahar Sonatı / Güz Sonatı)
1978 David di Donatello En İyi Yabancı Film Ödülü (Sonbahar Sonatı / Güz Sonatı)
1978 Bodil En İyi Yabancı Film Ödülü (Sonbahar Sonatı / Güz Sonatı)
1983 En İyi Yabancı Film Oscar Ödülü (Fanny ve Alexander)
1983 En İyi Yabancı Film Cesar Ödülü (Fanny ve Alexander)
1983 Venedik Film Festivali Fibresci Ödülü (Fanny ve Alexander)
1983 David di Donatello En İyi Yabancı Film Ödülü (Fanny ve Alexander)
1986 David di Donatello Luchino Visconti Ödülü
1988 Avrupa Film Ödülleri Yaşam Boyu Başarı Ödülü


Ingmar Bergman filmlerini en sevdikleri 10 film arasına alan yönetmenlerden bazıları:

Luis Bunuel (Persona)
Federico Fellini (Smultronstallet / Wild Strawberries)
Stanley Kubrick (Smultronstallet / Wild Strawberries)
Theo Angelopoulos (Persona)
Alan Rudolph (Persona)
John Boorman (Det sjunde inseglet / The Seventh Seal)
Roger Corman (Det sjunde inseglet / The Seventh Seal)
Sydney Pollack (Det sjunde inseglet / The Seventh Seal)
Paul Verhoeven (Det sjunde inseglet / The Seventh Seal)
John Waters (Nära Livet / Brink of Life)
Denys Arcand (Tystnaden / The Silence)
Richard Linklater (Fanny och Alexander)
Sam Mendes (Fanny och Alexander)
Jonathan Glazer (Viskingar och rop / Cries and Whispers)

Alıntıdır - sinefil78 blog