Fenomenoloji ve etnometodoloji nedir - GÜNDELİK YAŞAM SOSYOLOJİSİ

FENOMENOLOJİ VE ETNOMETODOLOJİNİN SOSYOLOJİ TEORİLERİ ARASINDAKİ YERİ

Fenomenoloji bireylerin eylemlerinin amaçsal eylemler olduğunu, dış koşullar tarafından belirlenmediğini savunarak pozitivist sosyolojinin hem birey ve toplum anlayışına hem de yöntemine tümden karşı çıkar. Fenomenolojiye ve fenomenolojik düşüncelerden gelişen etnometodolojiye göre sos­yoloji insanların içinde bulundukları toplumsal dünyaya atfettikleri anlamı anla­manın ötesine gidemez. Başka bir deyişle fenomenoloji insan eyleminin nedensel bir açıklamasının yapılmasının mümkün olamayacağını savunur. Bu yaklaşıma göre insan eylemlerinin genel yasaları ortaya konamaz, çünkü in­san eyleminin bağlı olduğu nesnel yasalar zaten yoktur. Gündelik yaşamdaki et­kinliklerde bir düzen vardır ama bu düzen toplumun üyelerinin etkinliklerinin so­nucunda meydana gelmektedir, diğer bir deyişle toplumsal olgular üyelerin etkile­şim aracılığıyla yarattıkları 'başarılar'dır.

FENOMENOLOJİ (GÖRÜNGÜBİLİM)

Duyular ve sezgiler tarafından algılanan şeyler anlamına gelen fenomen (görüngü) teriminden gelen fenomenoloji kavramı ilk kez filozof Hegel tarafından 1807'de yayımladığı "Aklın Fenomenolojisi" adlı eserinde kullanmıştır.  Edmund Husserl'in geliştirdiği fenomenoloji, bilincimizin gündelik ya­şamda sorgulamaksızın verili kabul ettiğimiz bu gerçekliği nasıl inşa ettiğini anla­maya çalışan felsefi bir ekol, felsefi bir araştırma yöntemidir. Başka bir deyişle fenomenoloji, dış dünyanın ancak bu dünya hakkındaki bilinci­mizle anlamlı olduğu varsayımına dayanan ve insan bilicinin işleyişi ile ilgilenen, insanların içinde yaşadığı dünyayı yorumlama yollarını incelemeye çalışan bir fel­sefe yaklaşımıdır.

Fenomenolojik felsefesinin en önemli özelliği yönelimsellikür (intentionality). Buna göre bilinç her zaman bir şeye/nesneye yönelmiş olarak, yani bir şeyle/nesneyle ilişkili olarak veya bir şeyin/nesnenin bilincinde olarak vardır.

Fenomenolojiye göre bireylerden ayrı ve nesnel bir gerçekliğe sahip olan, değişmeyen, herkese göre aynı olan fiziksel bir dünya yoktur, dünya, insan­ların ona yüklediği anlamlar bağlamında görelidir

"Yoksulluk" ya da "ceza" gibi kavramlar tamamen insanların be­lirli durumları tanımlayabilmek amacıyla anlamlandırmalarından, yani insanların yarattığı anlamlardan ibarettirler, bu kavramlara ilişkin bu anlamlardan bağımsız bir gerçeklik yoktur. Örneğin, bir ölüm olayı kaza, cinayet, intihar, ecel gibi çok farklı şekillerde yorumlanabilir. Veyahut kitap okumak zevkli, eğlenceli bir eylem olarak yorumlanabileceği gibi son zamanlarda mahkemelerin bazı suçlar için kitap oku­ma cezası vermesi örneğinde görüldüğü gibi bazı durumlarda bir "ceza" olarak da yorumlanabilir.

Husserl'e göre toplumsal dünya ve toplumsal gerçeklik insanların varsayımla­rından ve yorumlamalarından oluşmaktadır. Bu nedenle insanların dünyayı nasıl anlamlandırdıklarını anlamak istiyorsak normalde bildiğimizi varsaydığımız bilgile­ri, yani deneyimlerimizi ve sağduyuya dayalı inançlarımızı bir kenara bırakmamız, bu bilgi yokmuş gibi davranmamız, dünyayı ya da belirli toplumsal durumları, bu­nu deneyimleyenlerin açısından görmeye çalışmamız gerekir. Sağduyuya ve dene­yime dayalı bu bilgileri bir kenara atma süreci 'paranteze alma', 'fenomenolojk in­dirgeme' veya 'epoche' olarak bilinir.

Fenomenolojik yöntem, Alfred Schutz, Martin Heidegger, J.P. Sartre ve Merleu-Ponty gibi çeşitli sosyal bilimciler tarafından benimsemiş, ayrıca R.D. Laing ve Cooper'ın çalışmalarıyla radikal psikiyatri yaklaşımı içinde de etkili olmuştur.

Fenomenolojik Sosyoloji

fenomenolojik sosyolojide temel olgu bi­linç değil, gündelik yaşamda yaşadığımız yaşam dünyasıdır. Schutz tarafından geliştirilen fenomenolojik sosyoloji, fenomenolojinin poziti­vizm eleştirisini içerdiği için, diğer bir deyişle toplumsal eylemin nedensel bir açık­lamasının olamayacağını ileri sürdüğü ve nesnelliği gerçekliğin çarpıtılması olarak gördüğü için Pozitivist veya bilimsel sosyolojiye getirilen en büyük meydan oku­malardan biri olarak kabul edilmektedir. Schutz, en önemli eserlerinden biri olan Toplumsal Dünyanın Fenomenolojisi kitabında (1967)Max Weber'ide eleştirmiştir. Schutz'a göre gündelik yaşamda toplumsal dünyanın her bireyin ken­di öznel bilinci ile deneyimleniyor olması, bu dünyanın her birey için kişisel, yani 'özel' bir dünya olduğu anlamına gelmez; bireyler diğer bireylerden farklı dene­yimlere sahip olduklarını bilirler, ama bakış açılarının karşılıklılığı sayesinde top­lumsal dünyayı özneler-arası niteliğiyle algılarlar. Schutz'un fenomenolojik sosyolojisi sosyologların toplumsal-tarihsel dünya hakkındaki tüm bilimsel ön varsayımları paranteze alarak sosyolojik analizlerine 'dışarıda duran' nesnel bir dünya anlayışından değil, "gerçekliği kurmaya ve anlamaya çalışan öznelerin ey­lemleri ve bilincinden" başlaması gerektiğini savunur.

Schutz'a göre gündelik yaşam dünyası özneler-arası bir dünyadır. Bu dünya, sağduyunun dünyasıdır, sağduyu dünyasında aktörler gerçekliği olduğu gibi kabul etmekte, sorgulamamaktadırlar.

Schutz'un "sağduyu bilgisi" adını verdiği bilgi, toplumun üyelerinin ortak olarak sahip olduğu ve gündelik yaşamın sürmesi için gerekli olan bir bilgi birikimidir.

Tipleştirme, örneğin okul, insan, metal gibi nesneleri ve rüya, sevgi, hırs gibi deneyimleri sınıflandırmak için kullanılan ortak yollardır.

Bakış açılarının karşılıklılığı ise diğer insanların da bizimle aynı tipleştirmeleri yaptıkları, yani biz dünyayı nasıl görüyorsak onların da aynı şekilde gördükle­ri şeklinde paylaşılan yaygın kanıdır ve genellikle diğer insanların gözlemlenmesi ve deneyimlerin paylaşılması sonucu öğrenilir.

Schultz için "toplumsal dünya nesnel bir sistem ya da yapı değil­dir; toplumsal dünyanın kaynağı, farklı toplumsal gruplar ve topluluklar hakkında­ki ortak varsayımlar ile hep birlikte paylaşılan bilgi birikimidir."

"gerçekte toplum belirli bir biçimi olmayan bireysel deneyimlerden oluşan bir kar­maşa olsa da insanlar kendi aralarında toplumda istikrar ve düzen olduğuna iliş­kin bir illüzyon yaratırlar"

Fenomenolojik Bir Çalışma: Ölümü Sınıflandırmak

Fenomenolojik çalışmalara bir örnek olarak J.MaxwellAtkinson'ın intiharlarla il­gili çalışması gösterilebilir. Fenomenolojik bir yaklaşıma sahip olan Atkinson, ak­törlerin kurgularından bağımsız, 'gerçek' bir intihar oranı var olmadığını ileri sürmüş ve ölümlerin intihar olup olmadığına karar veren resmi görevlilerin ölüm­leri hangi yöntemlerle sınıflandırdıklarını inceleyerek intiharlarla ilgili istatistikle­rin bu istatistikleri oluşturanların kendi yorumlamalarından ibaret olduğunu gös­termeye çalışmıştır. Bu çalışmada Atkinson, görevlilerin intihara ilişkin sağduyu­ya dayalı birtakım varsayımlara ve bir sağduyu teorisine sahip olduklarını ve eğer ölüm hakkında verilen bilgi bu sahip oldukları teoriye uyuyorsa söz konusu ölümü büyük ihtimalle intihar olarak sınıflandırdıklarını ileri sürmektedir. Böylece intiha­rın birdizi verili kabul edilen varsayıma dayanan bir yorum olduğu sonucuna varmaktadır.

Fenomenolojiye Getirilen Başlıca Eleştiriler

1.Schutz, düşüncelerinin toplumsal dünyanın ampirik çalışılmalarına nasıl uygulana­bileceğine dair fazla bir şey söylememekle ve toplumsal dünyanın fenomenolojisini işlemselleştirmemekle eleştirilmiştir

2.  öncelikli olarak küçük grupların etkinlikleri ve etkileşimleriyle il­gilendiği için toplumun bütününü inceleyen büyük teorilere oranla zayıf kaldığı ve bilimsel olmadığı ileri sürülmüştür.

 3. Bunun yanında fenomenolojinin bakış açısına göre kimse varsayımlardan bağımsız, nesnel ve üstün bir analiz yapamayacağına göre bilimsel analize dayalı her türlü açıklama da öznel bir yorumdan ibaret olarak kabul edilmiş olmaktadır.

ETNOMETODOLOJİ

Diğer sosyolojik yaklaşımlara oranla nispeten yeni bir sosyolojik yaklaşım olan et­nometodoloji, Alfred Schutz'un ve Talcott Parsons'ın çalışmalanna dayanılarak Garfinkel tarafından geliştirilmiş olan ve genel olarak fenomeno­lojik düşüncelerin araştırmalara uygulanmasını içeren bir yaklaşımdır. Etnometodoloji "insanların gerçeklik duygusunu nasıl yarattıklarını, sürdürdüklerini ve değiştirdiklerini açıklamaya yardımcı olabilecek kavramlar ve ilkeler geliştirmektir.” Etnometodoloji, kökleri fenomenolojide olan, insanların sıradan gündelik yaşamda kullandıkları bazı yöntemlerle toplumsal dü­zeni ürettikleri varsayımına dayanan ve bu yöntemleri inceleyerek hem gündelik yaşamın ilk anda görünmeyen kurallarını hem de insanların toplumsal düzeni nasıl anlamlandırıp ürettiklerini ortaya çıkarmaya çalışan teorik bir yaklaşımdır.

Etnometodolojiye göre gerçekte bir toplumsal düzen de yoktur, üyeler bir düzen algıladıkları için bir toplumsal düzen varmış gibi görünür, yani toplumsal düzen, bu toplumun üyeleri tarafından yaratılmış olan kullanışlı bir kur­gudan ibarettir.

Garfinkel'e ve çoğu diğer etnometodologa göre insanların içinde yaşadıkları dünyayı anlamlandırmak, hatta yaratmak için kullandıkları temel araç dil ve konuş­ma etkinliğidir.

Garfinkel'in çalışmalarının ve genel olarak etnometodolojinin en temel kavramları arasında(i) belgeleme yön­temi, (il) refleksivite ve (ili) dizinsellik/anlamın bağlama-gönderimliliği önemli bir yere sahiptir.

Üyelerin Yöntemleri: "Belgeleme Yöntemi"

Garfinkel'in Mannheim'den ödünç aldığı bir kavram olan "Belgeleme yöntemi" belirli bir görüntüye, temelde bulu­nan kalıpların 'belgesi' imi; gibi davranılması, bu görün­tünün temeldeki kalıbın adı­na, onu göstermek için var olduğu düşünülmesi, önce bu özelliklere dayanılarak kalıpların yaratılması sonra da bu özelliklerin bu kalıplar hakkındaki bilgiye dayanıla­rak yorumlanmasıdır.

Daha açık bir ifadeyle insanlar gündelik yaşamda karşılaştıkları hareket, söz ve bilgilerin belirli özelliklerini ayıklayıp bu özellikleri altta yatan bir kalıbın kanıtı olarak görürler, yani bu kalıpları kendi bireysel belgelerinden yola çıkarak elde ederler, daha sonra ise bu özellikleri bu kalıp hakkındaki bilgilerine dayanarak yorumlar­lar. Bu durumda bir yandan altta yatan bu kalıp kendi belgelerine dayanılarak oluşturulmakta, diğer yandan da bu belgeler, altta yatan bu kalıp hakkında bili­nenlere göre yorumlanmaktadır.

Bir komşunun iyi bir komşu olup olmadığı hakkında nasıl yorum yaparız?

İyi bir komşunun özellikleri ile ilgili sağduyu bilgisine dayalı bir teorimiz olabilir. Örneğin komşumuz gürültü yapmayan, kendi komşularına yardımcı olan biri ise, bu özellikleri nedeniyle bu kişinin iyi bir komşu olduğunu düşünebilir, böylece bazı özelliklere dayanarak bir kalıp yaratmış oluruz. Daha sonra yeni bir komşumuz olduğunda, yeni komşumuzu bu kalıba göre değerlendirir ve iyi bir komşu olup ol­madığı hakkında bir yorum yaparız. Böylece kalıbı yaratmak için kullandığımız özellikler ve kalıbın kendisi karşılıklı olarak birbirileri güçlendirmiş olur.

Refleksivite (Reflexivity)

Toplumun üyeleri sürekli olarak belirli etkinlik­lere ve durumlara, bunların altında yatan kalıplar açısından bakarlar ve daha son­ra da bu kalıpların bu etkinliklerde ve durumlarda görülen belirli ifadelerine daya­narak bu kalıpların varlığını onaylarlar. Refleksi­vite, "toplumsal durumların tanımları ile tanımlandığı gibi olan toplumsal durum­lar arasında karşılıklı bağımlılık, hatta denklik" durumu olduğunu ifade etmek için kullanılmaktadır. Örneğin bir kişi "okula gidiyorum" ya da "sı­nava hazırlanıyorum" dediğinde sadece yapmakta olduğu şeyi betimlemiş olmaz, aynı zamanda ne yapmakta olduğunu ispat etmiş ve bu konudaki belirsizlikleri gi­dermiş olur, böylece de herkese kendine nasıl yaklaşacaklarını söylemiş olur.

Dizinsellik (lndexicality) veya Anlamın Bağlama-Gönderimliliği

Di­zinsellik veya anlamın bağlama-gönderimliliği, herhangi bir nesnenin ya da etkin­liğin anlamının, kendi bağlamından türetildiği, yani belirli bir bağlama endekslendiği (dizinlendiği) anlamına gelir. Sözcüklerin her zaman geçerli olan değişmez anlamları yoktur, yani an­lam nesnel değildir; üyeler konuşanın kim olduğuna, konuşan ve dinleyen arasın­daki ilişkinin ne olduğuna, konuşmanın amacının ne olduğuna vb. bakarak duru­mu analiz ederler ve sözcükler de bu analize bağlı olarak anlam kazanır. Örneğin bir insan diğer bir insanla konuşurken "sen", "bugün" veya "vesaire" gibi kelimeleri kullandığında, bu kelimelerin ne an­lama geldiği ancak o konuşma sırasında, içinde bulunulan durum ya da koşullar içerisinde nettir ve ancak bu bağlam içinde anlaşılabilir. Bu ne­denle konuşmakta olan iki kişinin yanına gittiğimizde, ilk anda ne hakkında ko­nuştuklarını anlayamayız, ancak bağlamı anladığımızda konuşmadaki kelimelerin tam olarak ne anlama geldiğini bilebiliriz.

Garfinkel'e göre başkalarıyla gündelik iletişimimizde kullandığımız kelimelerin, dilsel ifadelerin ve de eylemlerimizin konuşmalarımızın geçtiği bağlamın dışında bir anlamı yoktur.

"Bir ifadenin bağlama gönderimli olduğunu söylemek onun anlamının özel bir bağlamla ilişkili olduğunu vurgulamaktır"

Toplumsal Düzenin Kırılganlığı

Garfinkel, toplumsal düzenin kendi başına bir gerçekliği olmadığını, toplum üye­leri tarafından oluşturulduğunu kanıtlamak ve toplum üyelerinin toplumsal dünya­yı anlamlandırmada hangi yolları kullandıklarını göstermek için öğrencilerinden deney gereği toplumsal düzeni aksatmalarını ister. Sosyolojik çalışmalarda günde­lik yaşamın sağduyu dünyasının ihmal edildiğini ileri süren ve sağduyu etkinlikle­rinin kendi başına bir çalışma konusu olduğunu göstermeye çalışan Garfinkel'e göre bu deneylerin bir amacı da gündelik yaşamın geri planında görülen ama fark edilmeyen özelliklerin ve beklentilerin nasıl ortaya konacağını göstermektir.Bu deneylerde Garfinkel öğrencilerine örneğin süper markette alış-veriş yaptıktan sonra kasada ürünlerin fiyatları konusunda pazarlık etmelerini ya da kendi evlerine gittiklerinde sanki bir oda kiralayan bir pansiyonermiş gibi davranmalarını önerir.

Etnometodolojik Çalışmalara Örnekler

etnometodologların okullar, hastaneler, ai­leler, ıslahevleri, karakollar, siyasi kuruluşlar, bürokratik örgütler, adliyeler, öğret­men eğitim programlan, doktor-hasta ilişkileri, cadı avı ritüelleri gibi birbirinden oldukça farklı toplumsal ortamlarda çeşitli çalışmalar yaptıkları görülebilir.

D.H. Zimmerman, bürokratik örgütlerdeki kurallarla ilgili bir çalışma yapmış ve davranışları kuralların yönetmediğini, aksine üyelerin bu kural­ları kendi etkinliklerini tanımlamak ve açıklamak için kullandıklarını, üyelerin ba­zı etkinlikleri kuralların ihlal edilmesini gerektirse de bu durumu bile kurala gön­derme yaparak meşrulaştırdıklarını göstermeye çalışmıştı.

Aaron Cicoureldesuç hakkındaki resmi istatistiklerin suç davranışının kesin bir yansıması olmaktan çok bu gerçek­leri ve rakamları toplayan ve yorumlayan görevlilerin, özellikle de polisin yorum­larının ve etkinliklerinin bir yansıması olduğunu göstermiştir.Schegloffiletişimsel eylemler üzerinde çalışmış, konuşma üzerine çeşitli analizler yapmışlar ve daha sonra konuşma analizi olarak bilinen alanın gelişmesinde etkili olmuşlardır.

Michael Lynchise bir araştırma laboratuvarını incelediği çalışmasında araştırmacıların etkin­liklerinin nasıl bilimsel etkinlikler olarak gerçekleştiğini, bilimin 'gerçek'lerinin araştırmacıların gündelik yaşam etkinlikleri aracılığıyla nasıl toplumsal olarak oluş­turulduğunu ortaya koymaya çalışmıştır. Bu çalışmayla Lynch, 'bilimsel Bilgi’nin laboratuvardaki araştırmacıların gündelik deney etkinliklerine yerleşik olan yargısal işlerinin rutin bir sonucu olarak üretildiğini göstermeyi amaçlamaktadır.

Etnometodolojiye Getirilen Başlıca Eleştiriler

•  Betimleme yapmaktan öteye gidememekle ve büyük teoriler geliştireme­mekle, aynı zamanda dar bir çevreye hitap etmekle ve sosyoloji tarafından kabul görmeye çalışmamakla eleştirilmiştir. Ayrıca diğer sosyolojik yaklaşımları ve araştırma yöntemlerini eleştirdikleri halde bunları geliştirmek için faydalı önerilerde bulunmamak­la eleştirilmişlerdir.

Çok küçük toplumsal süreçlerle ilgilendikleri için 'önemsiz' görünen konu­lara odaklanmakla eleştirilmiştir. Yaşamı sadece bireysel gündelik yaşam etkinliklerinden oluşan bir şekilde ele almakla, savaş ya da işsizlik gibi dış etkenleri, diğer bir deyişle toplum­da gücün dağılımıyla ilişkili olan olguları dikkate almamakla eleştirilmişlerdir. İnsanların neden belirli şekilde davrandıklarına ilişkin açıklamalar yapma­makla ve insanları sanki hiçbir güdüleri ya da amaçlan olmayan varlıklar gi­bi göstermekle eleştirilmişlerdir. Etnometodoloji kendi yaklaşımı açısından da eleştirilmiş, eğer ileri sürdük­leri gibi sosyal bilimcilerin yaşam hakkındaki betimlemeleri sıradan insanla­rın betimlemelerinden daha iyi değilse etnometodolojik bir çalışma yapma­nın da anlamsız olduğu ileri sürülmüştür

SOSYAL İNŞACILIK

"Sosyal înşacılık" Fenomenolojik düşüncelerden etkilenen Peter Berger veTho­masLuckmann tarafından geliştirilen bir teoridir. Bu teori, toplumsal dünyanın ön­ce tipleştirme süreciyle inşa edildiğini, daha sonra bu tipleştirmelerin kendilerini üreten bireylerin ötesinde nesnel bir nitelik kazandığını ileri sürerek toplumsal ey­lem yaklaşımı ile yapısalcı yaklaşımları bir araya getirmeye çalışan ve temel olarak etnometodolojiye dayanan bir teoridir. Berger ve Luckmann'a göre gerçeklik kendi irademizden bağımsızmış gibi ka­bul ettiğimiz, bizden bağımsız, dışarıda, bizim ötemizde ve herkese açık bir ger­çekliktir. Bu görüşe göre biz gerçekliği "seçmeyiz", gerçeklik bizim irademizden bağımsız olarak (ama bizim irademize 'rağmen' değil) bize dayatılmaktadır; yani biz herhangi bir niyetsel eylemde bulunmadığımız halde kültür bir gerçeklik hali­ne gelmektedir.

Gerçekliğin in­şası, dışsallaştırma, nesnelleştirme ve içselleştirme şeklinde üç evrenin diyalektik ilişkisi ile mümkün olur.

dışsallaştır­ma sürecinde insanlar bir yandan teknoloji ve teknik araçlar üreterek nesnel kül­türü, bir yandan da dil, imaj ve değerler üreterek belirleyici kültürü (anlam ifade eden kültürü) yaratırlar. Dışsallaştırma süreci, insanların kendile­rini sürekli olarak çeşitli etkinliklerle ifade ederek maddi ve manevi kültürü yarat­maları, diğer bir deyişle araç gereç üretiminden hukuka, inanç sistemlerinden tek­nolojiye, toplumsal dünyanın maddi ve kültürel koşullarının üretilmesi sürecidir.

Bir kez dışsallaştırdıktan sonra kültürün nesnelleştirilmesi gerekir, aksi halde kültür insanlığın her istediğinde keyfi bir şekilde değişir. Bir başka deyişle in­sanların dışsallaştırma sürecinde ürettikleri ürünlerin nesnel bir özellik kazandığı süreç nesnelleştirme olarak adlandırılır. Mesela bir zamanlar dünyanın bir tepsi gibi düz olduğuna ve bir öküzün boynuzlan üzerinde durduğu­na inanılıyordu, yine bir zamanlar atomun parçalanamayacağına inanılıyordu, bu tarihler için bu bilgi "gerçek"ti.Bir otele gittiğimizde veya bir bankaya girdiğimizde uymamız gereken bazı kural­lar olduğunu biliriz. Otelin/bankanın müşterileri olarak bu kuralları biz koyma­yız, bu kurallar bizim öznel bilincimizin dışında yaratılmıştır, ama yine de yara­tılmışlardır, yani inşa edilmiş ve sonra da bir dış gerçeklik haline gelmişlerdir.

İçselleştirmesüreci, nesnelleş­tirilmiş toplumsal dünyanın toplumsallaşma yoluyla öznel bilince aktarılmasıdı. İçselleştirme, toplumsallaşma sürecinde gerçekleşir ve hem genel olarak kültürün hem de alt kültürlerin, farklı sınıfların, dini ve etnik grupla­rın kültürünün içselleştirilmesini içerir. İnsanlar sembolik bir evren yaratırlar ve bu sayede gündelik yaşamlarında­ki rutin etkinlik ve deneyimlerini anlamlı ve gerçek kılmış, yani öznel bir düzen yaratmış olurlar. içselleştirme toplumsallaşma sürecinde ger­çekleşir ama toplumsallaşma her zaman tam olarak tamamlanamayabilir ya da ku­sursuz olmayabilir, bu nedenle toplum gündelik yaşamda gerçekliği "şüphenin as­kıya alınması, rutin, konuşma, biyografik deneyim, terapi ve nihilasyon" gibi çeşit­li yollarla korumaya, muhafaza etmeye çalışır.

Sosyal inşacılığa göre insan gerçekliği içselleştiriİmiş bir gerçekliktir. İnsanlar kültürü inşa edip nesneleştirdikten sonra toplumsallaştırma aracılığıyla içselleştirirler ve bu sayede kültür doğal, gerçek ve içinde doğduğumuz verili bir şey gibi görünür.

 GÜNDELİK YAŞAM SOSYOLOJİSİ

Gündelik yaşam sosyolojisi, çok sayıda alt alana sahip olan ve bu kitapta ele alı­nan sembolik etkileşimcilik, fenomenoloji, etnometodoloji dışında varoluşçu sos­yoloji, dramaturji, etiketleme teorisi,postmodernsosyoloji gibi birbirinden ayrı ama ilişkili bir dizi teorik yaklaşımdan oluşan bir alanı ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Gündelik yaşam sosyolojisi/sosyolojileri alanında yer alan teorilerin çoğu kendilerini bu şekilde sınıflandırmamış, bu terim ilk olarakJack Douglasve öğrencileri tarafından kullanılmıştır.

Özne-nesne ikiliğini büyük ölçüde reddederek özne (bilen) ile nesne­nin (bilinen) bilimsel ilkelere göre etkili bir şekilde birbirinden ayrılamayacağını vurgular. Gündelik yaşam sosyologları insanların kendi bağlamları ve gündelik yaşam dünyasının bütünselliği içinde çalışılması gerektiği­ni ve araştırmacıların bireyler ve grup üyeleriyle zaman geçirerek katılımcı gözlem veya derinlemesine görüşme gibi tekniklerle onların bakış açılarını anlamaya çalış­maları gerektiğini ileri sürerler. Gündelik yaşam sosyolojisi ge­nel olarak yapıdan kopuk olmakla; politik faktörleri görmezden gelmekle; odağı ve bulguları açısından önemsiz olmakla, büyük ölçüde çağdaş olana odaklanarak tarihi dışlamakla eleştirilmiştir