toxoplasma gondii - TOKSOPLAZMOZ nedir tedavisi belirtileri

Toxoplasma gondii isimli bir parazit tarafından meydana getirilen bir enfeksiyon hastalığıdır.Kedilerin ince barsağında yaşayan ve kedinin kakası ile çevreye yayılır.Parazit, 1 yıl kadar çevresel koşullara bağlı olarak canlı kalır. İnsana bulaşma daha çok enfekte kedi pisliği ile kontamine yiyecekler,içecekler ve ellerle, pişmemiş veya az pişmiş kist bulunduran etlerin yenmesi ile bulaşır.


Çiğ yumurta, çiğ süt içilmesi olduğu gibi kan transfüzyonu ,organ transplantasyonu yolu ile de geçiş olmaktadır.İnsandan insana bulaşma söz konusu değildir.İnsandan insana bulaşma gebe annenin karnında taşıdığı bebeğine transplacental olarak olmaktadır.İnsanlara hastalık bulaştığı zaman çoğunlukla hiçbir semptom vermez.Bazen ateş,lenf düğümlerinde şişme gözlenir.

Fetusta ise;

* Sarılık
* Ensefalit(beyin iltihabı)
* Chorioretinitis
* Körlük
* Mental gelişme geriliği



En sık görülen tabla 3. aydan sonra görülen düşüklerdir.

Tanı : Klinik tanı zordur.Anne adaylarının gebelik öncesi toksoplazma antikorlarının negatif iken pozitifleşmesi tanıyı koydurur.Memleketimizde ne yazık ki:kadınlar hekime gebe kaldıktan sonra gelmekte bazen de gebelik öncesi, gebe kalabilirsiniz derken gebeliğe hazırlık testlerini hekim olarak unutmaktayız.Doğrusu gebe kalmadan evvel kadınların toxoplazma testlerine bakmak gerekmektedir.Eliza isimli yöntem ile spesifik IG M ve Ig G testlerine bakılmalıdır.3 hafta ara ile yapılan test sonuçlarında 4 kat fark varsa veya yüksek Ig M değerleri varsa akut bir enfeksiyondan bahsetmek gereklidir.Gebelik sırasında toksoplazma Ig G testinin pozitif olması kongenital enfeksiyonu ekarte etmez.Çünkü hastalık gebeliğin başlangıcında buluşmış ve test daha sonraki bir dönemde yapıldı ise Ig G antikorları pozitif olmaya balşamış, Ig M anitkorları ise halen pozitif ya da negatifleşmiş olabilir. Bu durumda enfeksiyonun geçirilmiş bir enfeksiyon mu, yoksa akut bir enfeksiyon mu olduğunun kararını vermek için Ig G avidite testi yapılmalıdır. .Ig G avidite testi de bize 3-5 ay içinde bir akut iltihap geçirip geçirmediğini göstermektedir.Yüksek bir avidite değeri bize eski bir enfeksiyon olduğunu göstermekle birlikte düşük avidite değeri her zaman akut bir enfeksiyonu göstermez.Bu yüzden yüksek avidite değerlerinin daha önemli olduğunu söylemeliyiz.Düşük avidite değerinde fetusa yönelmek ve araştırma yapmak gereklidir.

Fetus da enfeksiyon olup olmadığını

* Amniosentez
* Kordosentez
* CVS
* Ultrason taramaları ile saptanır Bebekten alınan örneklerde PCR testi ile sonuca gitmek en iyi yöntemdir.



Korunma ;kedi gaitasından uzak yaşamalı etler iyi pişerek yenmeli,çiğ ete ele ile değmemeli eğer etten köfte vs yapılacaksa mutlaka eldiven giymelidir. Toprakla ilgili olanlar mutlaka eldiven kullanmalıdır.




TOKSOPLAZMOZ
Bulaşıcı bir hastalık olan toksoplaz-moz erişkinlerde ateş, beyin-omuriHk il-tîhabı, deri döküntüleri, eklem ve kas ağrıları ile ortaya çıkar. Doğumsal tok-soplazmoz asalağın anneden dölüte geç­mesi sonucunda birçok organın etkilen­mesi biçiminde görülür. Gözde ve be­yinde oluşan lezyonlann dışında kalan­lar iyileşebilir, bazen göz ve beyinde or­taya çıkan bozukluklar haftalar ya da aylar sonra belirti verebilir.
NEDENLERİ
Toksoplazmoza yol açan etken Toxop-lasma göndü bilimsel adıyla tanınan Protozoa (protozoonlar) grubundan bir tekhücrelidir. Bu protozoon yalnız hücre içinde yaşayan bir asalaktır. Hemen he­men bütün doku hücrelerinde, ama Özel­likle kaslarda ve merkez sinir sistemin­de ürer. Asalağın dokularda oluşturduğu kistlerin sınırlan belirlidir ve esnek bir zarla çevrilidir. Asalaklar bunların için­de aylarca, yıllarca, hatta konağın bütün yaşamı boyunca canlı kalabilir.
NASIL BULAŞIR?
Toxoplasma gondii kedi ve öbür kedigil­lerde yaşayan bir asalaktır. Kedinin ba­ğırsak epitel hücrelerinde etkin evredeyken ürer ve dönüşüme uğrayarak ookist biçimini alır. Ookistler dışkıyla kedi ba­ğırsağından dışan atılır. Dış ortamın ısı ve nem koşullarına bağlı olarak 1-5 gün içinde olgunlaşır. Her bir ookist kendi içinde dört yeni asalak yavrusu oluştu­rur. Kedigillerden olmayan memelilerin ya da kuşların ookistleri yemesi duru­munda, asalak bunlann dokularında da çoğalarak bütün vücutlarına yayılır.
Hızlı üreme evresinden sonra, asa­laklar kistlerin içinde toplanır ve üreme hızlan yavaşlar. Özellikle hastalığın bu­laştığı hayvanların etleri çiğ ya da az pişmiş olarak yendiğinde, kistler insanın sindirim kanalına ulaşır ve burada patla­yıp dağılır. Serbest duruma gelen asa­laklar kısa bir süre bağırsak epitelinde kaldıktan sonra vücut dokularına yayıla­rak hücrelerde üremeye başlar. Hastalık gebelik sırasında bulaşırsa, asalak dölüte de geçerek dölütün özellikle beyin doku­sunda ve gözlerinde lezyonlara yol aça­bilir. Gözde en çok koryoretinit (damar-tabska ve ağtabaka iltihabı) ortaya çıkar.
GÖRÜLME SIKLIĞI
Toxoplasma gondii enfeksiyonu hayvan ve insanlarda çok yaygın olarak görül­mektedir. Ama görülme sıklığı çevresel, toplumsal ve ekonomik çok çeşitli ko­şullara bağlı olarak bölgeden bölgeye büyük ölçüde değişir. GelLr düzeyi yük­sek bölgelerde beslenen ev kedilerinin yoksul bölge kedileri Ölçüsünde birer asalak deposu olmamalannın nedeni, paketlenmiş sağlıklı mamalarla beslen­meleri ve yattıklan yerlerin her gün de­ğiştirilen temiz örtülerle kaplanmasıdır. Kediler toksoplazmozun en Önemli kay­nağını oluşturur. Ama kedilerin bulun­madığı ortamlarda da enfeksiyonun or­taya çıkabileceği unutulmamalıdır.
İstatistik verilere göre erişkin nüfu­sun yüzde 1 ‘i yılda en az bir kez hastalı­ğa yakalanma tehlikesi altındadır. Her 500-1.000 doğum olgusundan birinde toksoplazmoz görülmektedir. Gebelikte ortaya çıkan bu son derece yüksek en­feksiyon görülme oranına karşın hasta­lık önemli bir tehlike oluşturmaz. Çünkü bebeklerin yalnızca bir bölümü hastalık bulaşmış olarak dünyaya gelir. Bunların da yalnızca küçük bir bölümünde olu­şum bozukluklan görülür. ABD’de ge­beliğin başlamasından sonra Toxoplas-ma gondii bulaşmış 100 kadın üzerinde yapılan bir araştırmada, bu annelerden 60′ının ha&talıksız çocuk doğurduğu sap­tanmış, geriye kalan 40 annenin çocu­ğunda enfeksiyona rastlanırken, bunla­rın yalnız 10′unda birkaç lezyon belir­lenmiştir. Dölüt için en büyük tehlike, gebeliğin ilk ve ikinci Üç aylık dönemin­de bulaşmanın gerçekleşmesidir. Çok ender olmakla birlikte, kan ve organ nakliyle de hastalık bulaşabilmektedir.
BELİRTİLERİ
Erişkinlerde Toxoplasma gondii enfek­siyonu, olguların yaklaşık yüzde 80′mde belirtisiz seyreder ya da yalnızca hafif bir genel halsizlik durumuna ve boyun lenf bezlerinde büyümeye yol açar.
Toksoplazmozun 3 tipi vardır. Ender görülen akut tipinde hastalık kızartılı deri döküntüleri, ateş, genel durumun ileri derecede bozulması, nefes alma zorluğu, kalp ve beyin lezyonlan sonu­cunda ortaya çıkan bir dizi belirtiyle çok hızlı bir biçimde başlar. Bu durumdaki hastayı ölümden kurtarmak çoğu kez mümkün olamaz.
Subakut tipte en önemli belirti, ateş­le birlikte ortaya çıkan ya da tek başına görülen yaygın lenf bezi büyümesidir. Bu durum birkaç ay içinde iyileşir.
Kronik toksoplazmoz hastalığa bağı­şıklık gösteren kişilerde gözlenir. Bu ol­gularda zaman zaman etkinlik kazanan kistler bulunur. Asalakların açığa çık­ması durumunda vücut hemen iltihap yanıtını verir ve vücuda yayılan mikro­organizmaların hepsi yok olur.
Akut doğumsal toksoplazmozda be­beğin özellikle merkez sinir sisteminde şiddetli iltihaplanma, doku ölümü ve kireçlenme odaklan bulunur. Beyindeki çeşitli bozukluklara bağlı olarak kafa­nın aşırı derecede küçük (mikrosefali) ya da büyük (makrosefali) olması, be-yin-omurilik sıvısının beyin karıncıkla­rında birikmesi (hidrosefali), gözde da-martabaka ve ağtabaka iltihabı (koryo-retinit), ayrıca dalak büyümesi ve san­lık gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Akut gelişen olgularda bebek genellikle ya­şamının ilk aymda yitirilir. Yaşayabi­len bebeklerde çoğunlukla ağır zekâ geriliği, psikomotor (zihinsel ya da ruhsal etkinliğe bağlı kas hareketi) bo­zukluklar, tam ya da kısmi körlük görü­lür. Subakut gelişen doğumsal toksop­lazmozda belirtiler doğumdan çok son­ra beyinde kireçlenme, gözde koryore-tinit ve psikomotor bozukluklar biçi­minde ortaya çıkabilir.
Tanı için, hastalığa^yakalanan kişi­lerdeki klinik belirtilere ek olarak, asa­lağa özgü antikorların alınan kan örne­ğinde araştırılıp belirlenmesi gerekir.
TEDAVİ
Toksoplazmozun tedavisinde en çok, ağız yoluyla alınan iki ilaç birlikte kul­lanılır. Bunlardan pirinıetamin ilk 1-3 gün içinde 75 mg, izleyen 4 hafta bo­yunca 25 mg verilir. Sulfadiyazin ise aynı sürede her altı saatte bir 1 gr olarak verilir.
Pirimetamin çok zehirli bir ilaçtır. Dolayısıyla tedaviyi birkaç kez yinelemek gerektiğinde, bir önceki tedavi ile yeni tedavi arasında birkaç haftanın geç­mesi zorunludur.
KORUNMA
Alınacak çok basit önlemlerle tok-soplazmozdan korunulabilir. Özellikle gebelik süresinde çiğ ya da az pişmiş et yenmemelidir. İkinci olarak, hastalığın yayılmasında en önemli konak olan ke­dilerle ilişkinin kesilmesi ve kedi pis­liklerinin her gün gömülmesi ya da ka­nalizasyona atılması çok yararlıdır. Oo-kistler ancak 1-5 günde yeni asalakları oluşturabilecek duruma gelir.
Gebe kalındıktan sonra toksoplaz­moz tanısı konmuşsa, dölüte yüzde 25 olasılıkla enfeksiyonun geçeceği ve al­tıda bir olasılıkla da doğacak bebekte belirgin oluşum bozuklukları görülebi­leceği konusunda anne adayım bilgilen­dirmek gerekir. Bu bilgilendirmenin, olası bir gebeliği sona erdirme işlemi­nin zamanında gerçekleştirilebilmesi açısından, gebeliğin 20. haftasından ön­ce yapılması zorunludur.