Trikotilomani nedir - Saç ve Vücut Kılları yolmak

Trikotilomani (Dürtüsel Olarak Saç ve Vücut Kıllarını Yolma Hastalığı) Nedir?

Kişiyi saçlarını ya da kıllarını yüzey derisinden ayıracak şekilde çekmeye zorlayan bir saplantı (kompülsiyon) ya da karşı konulamaz bir dürtü olarak tanımlanan bu hastalık, dürtü kontrol bozukluklarının içinde sınıflandırılıyor. Trikotilomani sözcük yapısı bakımından Yunanca kaynaklı üç kelimeden oluşuyor: saç (thrix), çekme (tillein) ve mania (mani, duygusal taşkınlık). Saç ya da vücut kılı yolma davranışı öncesinde rahatsız edici bir gerginlik deneyimleyen hastalar, kılları yolmaktan haz alıp doyum buluyorlar ve üzerlerindeki gerginlik yerini rahatlamaya bırakıyor. Saç yolma davranışı, uzun sürede kafada öbek öbek kelliğe neden olabiliyor.

Trikotilomani ve Sık Rastlanan Yaş Aralığı:
Hastalık genellikle erken ergenlik döneminde görülüyor. Her ne kadar her yaştan hastaya rastlanabiliyor olsa da ilk tipik saç yolma davranışı sıklıkla 12 yaşlarında ortaya çıkıyor.

Trikotilomani Tedavisi:
1. Psikoterapi (Bilişsel-Davranışçı Terapi): Bilişsel-davranışçı terapi, saç yolma davranışını tetikleyen faktörleri tespit ederek bu davranışı değiştirmeyi ya da ya da bu faktörlere yanıt olarak verilen saç yolma davranışını önlemeye yönelik becerileri hastalara öğretmeyi hedefliyor. Terapist, hastanın günlük hayattaki sıkıntılara ve duygusal durumlara farkındalık geliştirmesini sağlayarak saç yolma davranışına nelerin neden olabileceğini bulmasında rehberlik ediyor. Kimi hastalar, saçlarını yolmayı engelleyecek parmak bandajları ya da ne zaman saç yolduklarına ilişkin tuttukları kayıtlarla tedavide hatırı sayılır bir aşama kaydedebiliyorlar.
2. İlaç Tedavisi: Uygulanan ilaç tedavileri de hastalığın belirtilerini hafifletebiliyor. Tedavide, Prozac’ın da içinde bulunduğu seratoninin geri alımını engelleyen ilaçlar kullanılıyor. Ancak ilaç tedavisinin etkinliği tartışmalı. Çünkü ilaç tedavisi gören hastaların bir kısmı tamamen iyileşirken, bir kısmında hiçbir değişiklik olmayabiliyor.

Araştırmacılar, ilaç tedavisiyle aynı sürede götürülecek olan terapinin etkinliğini halen araştırıyorlar.

Tedavi gördükten sonra saç yolma davranışını kesen hastaların saçları, eğer ki saç derileri kalıcı kelliğe neden olacak derecede tahrip edilmemişse tekrar köklerden uzamaya başlıyor.
Trikotilomani(TRK) , 1889 da saçlarını kökünden çeken hastalarında gördüğü zorlantısal ve önüne geçilmez dürtüyü tanımlamak için bir fransız cilt hastalıkları uzmanı tarafından isimlendirildi. Trikotilomani kelimesi; yunancada thrix: saç, tillein: çekmek /koparmak, mania: çılgınlık kelimelerinden köken alır. Psikiyatride, piromani, kleptomani, kompulsif kumar oynama ile birlikte dürtü kontrol bozuklukları içinde sınıflandırılır.

Dürtü kontrol bozuklukları, kendine ve başkalarına zarar verici şeyler yapmak için duyulan dürtü veya isteğe karşı koymada ve kontrol etmede yetersizlik ile karakterizedir. Kişi bazen davranışı yapmadan önce artan gerginlik duygusunu hisseder ve sonra gerginlikten kurtulma ve iç rahatlaması duygularını hissedebilir. Hatta bazen kişi eylemi gerçekleştirdikten sonraki hazzın derecesini bile anlatır. TRK nin bir dürtü kontrol bozukluğunun tanımlamasına uyan özellikleri saçları yolmak için duyulan dürtüye karşı yetersizliği, saç yolmadan önce artan gerginlik ve sonraki iç rahatlığını hissetmeyi kapsar.

Psikiyatrik Bozuklukları sınıflandırma sistemi olan DSM 4'te trikotilomani şu şekilde sınıflandırılır.

A) Dikkati çeker şekilde saç kaybına yol açan tekrarlayıcı saç yolmalar.
B) Saçı yolmadan önce gerginlik hissinde artma
C) Saç yolunduğu zaman duyulan haz, memnuniyet,iç rahatlaması.
D) Başka bir mental bozuklukla açıklanamama ve genel tıbbi duruma bağlı olmama (örn; dermatozlar, kontakt dermatit gibi cilt hastalıkları.)

Saçlarını yolan hastaları hepsinde bu tanımlanan kriterler görülmez. Bununla beraber hastalarda sıklıkla tedaviden çok yarar gören bir problem vardır.

TRK' NIN TİPİK BULGULARI NELERDİR ?

TRK' li hastaların çoğu kafalarındaki saçları yolar, ayrıca kirpikler, kaşlar, yüz, kollar,bacaklar,pubik bölge ve koltukalt kılları da yolunabilir. Kafanın üstü erkek tipi kelliğe benzer hale gelince bu durum özellikle erkeklerde gizlenmesine neden olabilir.
Saçın yolunmasına bağlı saç kaybının şekli yamalı veya tam olabilir.Bazı hekimler, etrafı ince bir saç kümesi ile çevrili kafanın üstündeki bu kellik şeklini 'frer tuck' işareti olarak tanımlarlar.
Erkek saç yolucular, çoğu kez bıyıklarını ve sakallarını da yolarlar. Böyle durumlarda yüz tüylerinin düzenli traşı, kıl yolma olasılığını azaltacaktır.
Minnesota Üniversitesinden Dr.Gary Christiansen ve arkadaşları TRK lı hastalarla görüştüler ve birçok ilginç veriler elde ettiler. Çoğu hasta kılları yolmak için parmaklarını kullanıyordu. Fakat bir kısmı da cımbız kullanıyordu. Yüzde 60-70 hasta saçlarını bir defada yoluyordu. Hastalar bir gün içinde bir saatten fazla zamanı yolma işlemi için harcarlar. Seçilen saçlar sıklıkla daha kalın ve diğerlerinden daha dolaşık olanlardır. Bazı bireyler saçlarını yolmadan önce kafalarında baskı ve huzursuzluk hissiyle, kaşıntı, kafa derisinde artmış duyarlılık şeklinde bazı bedensel yakınmalar da bildirmişlerdir.
Çoğu hasta saçlarını yolmadan önce gerilim hissinden bahseder, olaydan sonra rahatlama duygusu ve hatta gevşeme tanımlarlar. Birçoğu da yatakta yatarken veya telefonda konuşurken, yazarken, okurken, araba sürerken, TV seyrederken saçlarını yolduklarını belirtirler. Saçlar yolunurken duyulan duygular her zaman olmamakla beraber can sıkıntısı, öfke, asabiyet, çökkünlük, gerilimi kapsar.

Hemen hemen tüm hastalar giderek daha kötüleşen belirtiler gösterirler. Kadınların %20 si premenstrual dönemde semptomların daha kötüleştiğini hisseder. Onda dokuzunun akne veya yara kabuklarını yolma, dudak ısırma, dil ısırma, dil ve avurtlarını çiğneme , burun karıştırma, tırnak yeme, parmak çıtlatma, parmak emme şeklinde tanımladıkları alışkanlıkları vardır. Hemen hemen hastaların tümü durumlarını gizlemek için peruklar, eşarplar, şapkalar, özel saç stilleri, takma kirpikler ve makyajlar kullanır.

Birçok hasta kıllarını yer (trikofaji) Hastaların yarısı ağızlarının etrafında tahriş yapabilecek, yalama veya çiğneme şeklinde kılları ile ilişkili oral davranışlarla meşguldürler.


Olgu hikayeleri:
Trikotillomani gerçekte neye benzer? Bir bayan hasta kendi hikayelerini anlatıyor; Yaklaşık 1yıl önce yerel gazetemde 'saç yolanlar destek grubu.' başlıklı bir yazı okudum. Dünyada benden başka aynı ıstırabı çekenler ve kontrol edilemeyen bu davranışla gün içinde sürekli çabalayanlar olduğuna gerçekten inandım. En sonunda 56 yıldır bendeki bu derdin ne olduğuna dair cevabı buldum ve hastalığın adını öğrendim.
11 yaşındayken İngiltere'de bir kız yüksek okulunda burs kazandım. Fakat evdeki mutsuzlu?uma eklenen okul değişikliğinin getirdiği baskı beni endişeli ve çare bulma konusunda yetersiz yaptı. Bu sıralarda bu davranışım başladı. Sınıfta parmaklarımın etrafına saçlarımı doladığımı hatırlıyorum. Kalın, kıvırcık kahverengi saçlarım vardı. Saçlarımı tek tek yolmaya başladıktan sonra uçlarını dişler, sıramın altına atardım.
Davranışımın düzeldiği zamanlar oldu ve saçlarım tekrar çıktı fakat eskisinden daha kötü olarak tekrar başladı. Geceler benim için dayanılması en güç zamanlardı. Arkadaşlarımdan asla hoşlanmadım. Her nasılsa bu davranışımı insanların önünde yapmadım fakat ellerim kendiliğinden başıma ve saçıma doğru gidiyordu. Sanki transtaymiğim gibi günümü saçlarımı yolarak geçiriyordum. Saçlarımı yolduğumda kendimi daha iyi duyumsuyordum.
. Daha sonra öfke olmaya başladı .Özellikle de kılları elimde gördüğümde, bunu yaptığım için kendimden nefret ediyordum. Bunları durdurmak için neden bu kadar zayıftım? Bende buna neden olan neydi ? Bazen kaygı düzeyim o kadar yükseliyordu ki öfkem ve hayal kırıklığım tekrar başlıyor ve sonra kendimi tamamıyla değersiz hissederek yatağa gidiyordum, çok şükür ki çalışabiliyordum. Sekreter olmak için eğitim alıyordum. Tüm enerjimi işimde başarılı olmak için harcıyordum. Bu tarihlerde evimden ayrıldım ve sonunda Amerika'ya geldim. Fakat kendi kendime sakladığım bu sır benim sosyal hayatımı bir hiç haline getirdi. Toplum içine girmek benim için zordu, karşı cinsten biriyle arkadaşlık yapmaya veya bir randevu vermeye izin vermedim, çünkü kim dazlak bir arkadaş ister ki? . Bu tarihlerde peruk takıyordum ve peruklara benim ayıbımı sakladıkları için minnettardım. Sonuçta hiç evlenmedim.

Bir diğer hasta saçlarını yolmasını ve bu işe ayırdığı zamanın ve enerjinin aşırılığını ?öyle anlatıyor: Bir saç yolan kaç saçını yolabilir? Evet, ben saçlarımı yoluyorum ve size durumumu aktarmaya çalışacağım. Şaşırmayın, benim için üzülmeyin, benim kötü bir insan olduğumu düşünmeyin. Ben kendime sizin kadar samimi duyguları olan bir insanım. İnsanlar beni gördüklerinde ve ağladıklarında çok kötü hissediyorum. Bir günde en azından bir saatimi saçlarımı yolmak için harcıyorum. En azından 100 adet saçımı yılın her günü yoluyorum . Bir yılda 36500 adet saç eder. Saçlarımı 22 yıldır yoluyorum tüm hayatım boyunca bu durumda yolduğum saç 803.000 eder. Bu tekrarlayıcı haraketin 803 bin kez yapıldığını düşünün,boşa harcanmış bir zaman, saç, hayat, yetenek. Zaman hakkında konuşalım günde 1 saat , haftada 7 saat, ayda 30 saat, yılda 365 saat .