Dinî motif ne demektir?
Dil, insanların anlaşmasını, bireylerin birbirlerine duygu ve düşüncelerini aktarmalarını sağlayan önemli bir araçtır. Bir milletin dili, onu diğer milletlerden ayıran en önemli öğelerindendir. Dil, ulusal kültürün taşıyıcısıdır. Ulusal bilincin en güçlü kaynaklarından biri dildir. Bundan dolayı Atatürk ulusal dilin oluşturulması için çalışmalar başlatmış ve Türk Dil Kurumunu kurmuştur. Atatürk dilin ulusal olmasına çok önem vermiştir:
"Millî duygu ile dil arasındaki bağ çok güçlüdür. Dilin millî ve zengin olması, millî duygunun gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir. Yeter ki bu dil, bilinçle işlensin." (An İNAN, Düşünceleriyle Atatürk, s. 261)
İnsanlar dille, sevgilerini, neşelerini, acılarını, inançlarını ifade ederler. Din, dili zenginleştirir, ona yeni sözcükler katar. Var olan sözcüklerin anlamlarım etkiler. Söz gelimi, cennet, cehennem, ahiret, melek gibi sözcükler dile din yoluyla girer ve dili zenginleştirir. Yağmura rahmet, ekmeğe nimet gibi adların verilmesiyle sözcükler yeni anlamlar kazanır. Atasözlerimizde ve deyimlerimizde de dinî motifler taşıyan ifadeler yer alır:
Dünya ahiretin tarlasıdır.
Yalanla iman bir arada bulunmaz.
Temizlik imandan gelir.
Halil İbrahim sofrası
Melek gibi insan
Şiirlerde dinî ifadelere rastlandığı gibi tamamen dinî içerikli şiirler de yazılmıştır. Şiirlerin örneklerini Yunus Emre, Pir Sultan Abdal, Hacı Bayram Veli ve Hacı Bektaş Veli v eserlerinde görürüz.
Bir ölünün arkasından yazılan, onun iyiliklerini, ölümünden duyulan acıyı anlatan mersiyelerde, peygamberin özelliklerini anlatmak ve onu övmek için yazılan naatlarda da dinî motifler bulunur.
Hz. Peygamber'in doğduğu geceyi ve bu doğumu anlatan eserler olan mevlitler de dinî içerikli edebiyat eserleridir. Edebiyatımızda birçok "mevlit" yazılmıştır. En ünlüsü Bursalı şair, Süleyman Çelebi'nin mevlididir. Edebiyatımızdaki dinî şiirlerin halkı en çok etkileyeni budur. Doğumlarda, ölümlerde, düğünlerde geleneksel olarak okunur.
Edebiyatımızda destanlarda, romanlarda, hikâyelerde de dinî motifler taşıyan ifadelere rastlanır:
Eski İstanbul ramazanlarında teravi namazları çok görkemlidir. Halide Edip, çocukluk dünyasında önemli bir yer tutan cami ziyaretlerini de büyük bir huzurla anlatır:
"Akşam namazını acele ile evde kıldıktan sonra Sütbaba elindeki feneri sallayarak yanımıza geldi. Bir omzuna beni yerleştirdi, bacı ile şakalaşarak Süleymaniye'ye teravi namazı kılmak için gittik. Sokaklar hareket hâlinde yüzlerce fenerle doluydu. Kalabalık bir ateş böceği kafilesi hâlinde hareket ve minarelerden 'Allahuekber, Allahuekber' nidaları havaya yayılıyordu.
Bu akşam ilk defa mahya denilen şeyi gördüm. Minareden minareye havadan uzanan ışıktan yazılar..." Halide Edip ADIVAR
(Mehmet Nuri Yardım, Edebiyatçılarımızın Çocukluk Hatıraları, s. 119)
1. Dilimizdeki Dini Motifler
Türkler, diğer Müslüman uluslar gibi, İslam’ı Araplardan öğrenmiştir. Dolayısıyla İslam'ın anlaşılmasında ve anlatılmasında Arapça'nın önemli etkisi görülmektedir. Aynı etkiyi dilimizde de görmek mümkündür. Ancak, her millet gibi biz de İslam kendi dilimiz ile anlamayı denemişiz ve bunu da başarmışızdır .Özellikle cumhuriyetten sonra din ile ilgili bilgilerimizi Türkçeleştirme çabaları olmuştur. Bunu yaparken, dilimize yerleşmiş olan bazı dini kelime ve kavramları korumuşuzdur. Çünkü o kelime ve kavramlar , zaten bizim dilimizin birer parçası haline gelmiştir .Hatta onlara, Arapça asıllarından farklı anlamlar yükleyerek Türkçeleştirmişizdir. Namaz, oruç, ezan, ramazan, cuma, cemaat, maşallah, inşallah, teravi, selam, peygamber gibi kelimeleri örnek olarak inceleyebiliriz. Namaz ve peygamber kelimeleri İran dili olan Farsça’dan Türkçe’mize girmiştir. Ezan, ramazan, maşallah, inşallah, teravi ve selam kelimeleri Arapça kökenli kelimelerdir .Ancak, Türkçe konuşan herkes bu kelimelerin anlamlarını bilir. işte bu yüzden bunlar artık Türkçeleşmiş kabul edilmekte ve kullanılmaktadır.
3.2. Edebiyatımızda Dini Motifler
Edebiyatımızda dini motifler önemli yer tutmaktadır. Çünkü Müslümanlığı biz en iyi şekilde anlamış ve anlatmış bir ulusuz. Dolayısıyla, kültürümüzün her öğesine dinimiz etkileri sinmiştir. Edebiyatımız da bundan nasibini almıştır.
Edebiyatımızda dini motifleri iki açıdan ele almak mümkündür. Birincisi çok kısa olarak şöyle açıklanabilir: Dilimizde dini kelime ve kavramlar etkili bir şekilde yer aldığı için, hemen her edebi eserde bu kelime ve kavramlara rastlamak mümkündür. Ayrıca, değer hükümlerimiz açısından da durum farklı değildir. Helal haram, doğru, yanlış, günah, sevap, hayırlı, hayırsız gibi diğer hükümlerinin şekillenmesinde dinimizin etkisi vardır. Bu kelimeler ise edebi eserlerde sıkça kullanılmaktadır.
Dinin edebiyatımıza ikinci etkisi ise özel bazı edebi türler ortaya çıkarmasıdır.
DUA
Ulu Tanrım, şu karanlık yolları Bizi sana ulaştıran yollar et! ihtirasla kilitlenmiş kolları ,
Birbirini kucaklayan kollar et!
Roman, Hikaye ve Tiyatro Eserlerinde Dini Motifler
Edebiyat eserlerimiz arasında önemli yer tutan roman ve hikayelerde de çok sayıda dini motiflere rastlarız. Bunlardan bir kısmında doğrudan din ile ilgili konular işlenir. Bir kısmında ise, hayatın akışı içerisindeki dini olaylar anlatılmaktadır.
3.3. Örf ve Adetlerimizde Dini Motifler
Örf ve adetlerimiz kültürümüzün etkili öğeleri arasında yer alır. Onlar da milletimizin uzun yıllar yaşadıklarının birer ürünüdürler. Örf ve adetlerimizin oluşmasında dinin etkilerini de görmek mümkündür.
Büyüklere saygı göstermek, küçüklere sevgi ile yaklaşmak. Darda olan yardım etmek. Komşular arasındaki yardımlaşmak, misafire ikramda bulunmak, hastaları ziyaret etmek. Bayramlaşmalar, kabir ziyaretleri. Allah'ın emriyle gelin alıp vermek, gelin evine Kuran hediye etmek, kurban kesmek, düğünlerde kutlamalar vb. bizim güzel örf ve adetlerimizdendir. Bunların hepsinde dinimizin öğütlerinin katkıları bulunmaktadır.
3.4. Mu*****izde Dini Motifler
Türk kültüründe dini duygu ve düşünceleri anlatmak için de musiki kullanılmıştır. ilahiler, nefesler ve dini içerikli şarkılar bestelenmiştir. Sonuçta, Türk Tasavvuf Musikisi ortaya çıkmıştır. Dinin mu*****iz üzerindeki etkilerine bir örnek olarak aşağıdaki ilahiyi inceleyebiliriz.
3.5 MİMARİMİZDEKİ DİNİ MOTİFLER
Mimari üzerinde dinin etkisi yadsınamayacak kadar büyüktür. Bunun en güzel örneklerini ibadethanelerde görürüz. Bütün dinler kendi ibadethanelerini özenle ve ulaşabildikleri en yüksek ustalıklarla yapmışlardır. Bu eserler, o kültürün simgesi haline gelmişlerdir. Örneğin, Türkiye ile ilgili tanıtım resimlerinde en çok
yer alan görüntülerin arasında birer sanat harikası olan camiler ve minareleri gelmektedir.
0 yorum :
Lütfen Yorumunuzun anlaşılır ve imla kurallarına uygun olmasına dikkat ediniz.