Okullarımızda Evrim Kuramının öğretilmemesi büyük bir kayıp. Madalyonun bir de öbür yüzüne bakarsak, eğitimi verecek olan öğretmenlerin elinde konuyu anlatabilmek için gerekli kaynak ve materyalin olmadığını görürüz. Evrim konulu bir dersin en temel konularından biri, gezegenimizin oluşumundan bu yana süregelmiş olan olayların kapsamlı bir özetini yapabilmektir.
Evrimsel olayları, üzerinde yaşadığımız dünyanın yerbilimsel tarihi ile birlikte sunabilmek oldukça iddialı bir iş. Öncelikle ortada bir ölçek sorunu var. Elde akordeon gibi genişleyip daralacak bir sunum ortamı olması gerekli. Öyle ya, 5 Milyar yıllık yerküresel olayların içinde Milyon yıl düzeyinde kayda değer pek çok olay yer almakta. Bir döneme yoğunlaşıldığında diğer ölçekteki olayların üzerine eğilmek giderek güçleşir.
John Kyrk adlı bir tasarımcının internet sitesi bu türden sorunların üstesinden başarılı canlandırmalar ile geliyor. Sitenin Türkçe olarak hazırlanan yeni sürümü, öğretmenlere etkili bir eğitsel malzeme kazandırıyor:
Zaman şeridi ilk aşamada 14 Milyar yıl öncesinden başlayarak evrenin ve dünyanın oluşumunu özetliyor. Çizelge üzerindeki önemli olaylar kırmızı üçgenler ile işaretlenmiş. Üçgenler ortaya çıktıkça ekranın üstünde ve altında olaylar ile bağlantılı bilgiler yer almakta. Örneğin ilk üçgen, 5 Milyar yıl öncesinde güneş sisteminin ortaya çıkışını gösteriyor. Şeridin sonuna gelindiğinde altında daha küçük bir ölçekte (milyar yıl yerine milyon yıl düzeyinde) yeni bir şerit daha ortaya çıkıyor. Böylece günümüze yaklaşıldıkça sayısı giderek artan olaylar ve oluşumlar daha ayrıntılı olarak görüntülenebiliyor. Üçgenler arasında yer alan olaylar sade görsel canlandırmalar ile şeridin etrafında gösterilirken, yazılı olarak da olaylar kısaca açıklanmakta.
Zaman çizelgesinin açılır kapanır özelliği, evrimsel olayların seyrini iyi bilen bir kişiye anlatımda müthiş bir kıvraklık veriyor. Site içerik açısından çok yüklü olduğundan, ilk kez ziyaret eden birinin başlangıçta başının dönmesi çok doğal. Zaman şeridi üzerindeki sürgü kaydırıldıkça, bilgiler adeta MTV müzik klipleri gibi birbiri ardına açılmakta. Konuya egemen bir kişinin güdümünde (bu bir sınıfta öğretmen olabilir) ele alındığında bir çığ gibi saçılan bilgilerin izlenmesi daha kolay olacaktır. Deneyimin en etkili yanlarından biri ise, öğrencinin daha sonra dilediği gibi kendi özel zamanında siteye defalarca girerek, verilen bilgilerin daha fazlasını öğrenebilecek olmasıdır. Takdir edersiniz ki, bir öğretmenin kısıtlı ders zamanında bu bilgilerin tümünü işlemesi olanaksızdır. Grafik ve haritaların bilimsel kaynaklarının yanlarında veriliyor olması daha fazlasını isteyen kişilerin merakını gidermek açısından başarılı.
Yakında, çizelgedeki önemli olayları ve kavramları biraz daha ayrıntılı biçimde ele alan ek bir dosyanın hazırlanması, öğretmenler açısından yararlı olacaktır. Örneğin, “moleküler saat” yöntemi ile yapılan ölçümlerin sonuçları, Nature bilimsel dergisinin Aralık 2005 sayısında yayınlandığında, kurt ile köpeğin tür olarak birbirinden ayrılmasının 100 bin yıl öncesine (orta paleolitik) dayandığı ortaya çıktı . Bu olayın öne çıkarılmasının haklı bir nedeni vardır: Köpek, günümüz insanı Homo sapiens tarafından evcilleştirilen ilk canlıdır. Böylece köpek (Canis familiaris), insanın 200 bin yıl öncesinde Afrika’da başlayan yeryüzüne yayılma yolculuğunun yarısında Güney Doğu Asya’da katılmış oldu. Bu türlü kısa bilgilerin öğretmenlerin elinin altında bulunması eğitimin niteliğini artıracaktır.
John Kyrk’ün yerbilimsel ve evrimsel zaman çizelgesi evrim kuramının öğretilmesinde önemli bir boşluğu dolduracaktır. Umarız bu türlü eğitsel malzemeler sayesinde öğretmenlerimiz “çocuklar söyleyin bakalım; yerkürenin tarihi boyunca kaç defa büyük kitlesel soy tükenmesi yaşanmıştır?” diye bir soru yönelttiklerinde çılgınlar gibi parmak kaldıran ve hatta arka sıralardan sabırsızlıkla “Beeeş!” diye bağıran heyecanlı bir sınıf göreceklerdir!
0 yorum :
Lütfen Yorumunuzun anlaşılır ve imla kurallarına uygun olmasına dikkat ediniz.