Sindirim Sistemi organları nelerdir?

SINDIRIM ORGANLARI

1. Ağız: Mekanikve kimyasal sindirimin basladigi yerdir. Ağız dört kısımdan oluşur: Dişler, dudaklar, dil ve tükrük bezleri.

Dudaklar: Besinlerin alınmasını sağlarlar.

Dişler: Besinlerin alınmasını, parçalanmasını sağlayan yapılardır. Dişler iki kısımdan oluşur:

a) Taç kısmı: Dişlerin görülen, beyaz renkli parlak kıs-mınadenir.

b) Kök kısmı: Dişlerin çene kemiğinin içinde kalan kısmına denir.

Diş minesi: Taç kısmın üzerini örten, dişe parlak ve beyaz görünüş kazandıran kısmına denir. Diş minesi arka arkaya aşırı sıcak veya soğuk yiyecekler alındı-ğında çatlayabilir.

Fildişi (dentin): Mine tabakasının altındaki kemik ; kısma denir.

Diş özü: Dişin en iç kısmında sinirler, kan damarları ;j ve yumuşak bağ dokudan oluşmuş kısımdır.

Görevlerine göre üç çeşit diş vardır:

a) Kesici dişler: Besinleri koparmaya yarar. Üst ve alt çenede ön tarafta bulunan dişlerdir.

b) Köpek dişleri: Besinlerin tutulmasını, kırılmasını sağlar. Kesici dişlerin yan taraflarında bulunurlar.

c) Küçük ve büyük azı dişleri: Köpek dişlerinden sonra gelen, taç kısımları geniş olan dişlerdir. Besinlerin öğütülmesini sağlarlar.

Yutak ve yemek borusu: Yutak, ağızdan gelen lomaları yemek borusunu iletir. Diğer görevi de burun-dan alınan havayı küçük dil ve gırtlak yardımıyla soluk borusuna iletmektir,Vemek borusu, beyaz keıslardan yapllmıştır. 20 2&cm boyundadır. Yutaktan gelen lokmaları mideye iletir. Yutak veyemek borusunda sindirim olmaz.

Mide: Karın boşluğunun sol üst yanında sağ tarafa doğru kıvrılarak uzanan, iç yüzü girintili - çıkıntılı vemuhus ile Kaplı bir organdır. Sindirim sigteminin engenış kısmını oluşturur. Mide dinlenme durumunda J harfini andırır. Ortalama 1,5 litre kadar hacmi vardır.

Dil: Çizgili kaslardan yapılmıştır. Parçalanmış besinle-rin tükrük ile karıştırılmasına, lokma oluşturulmasına, yutmaya, konuşmaya yardımcı olur. Üzerindeki tat tomurcukları ile tjesinlerin tadihı almayı sağlar.

.Tükrük bezleri: Dil altı, kulak altı, çene altı olmak üzere üç çeşit tükrük bezi vardır. Görevi tükrük sıvısını üretip salgılamaktır. Tükrük bezi hücreleri golgi cisimci-ğini çok sayıda bulundururlar. Tukrük içinde amilaz enzimi (pityalin mayası), mukus, su, madensel mad-deler bulunur. Tükrük kuru besinlerin ıslatılmasını sağ-ladığı gibi, ağız içinin kurumasını önleyerek konuşma-yıda kolaylaştırır. Tükrükteki amilaz enzimi nişastayı daha küçük parçalara ayırır. Yapısında bulunan düz kasların kasılıp gevşemesiyle mekanik sindirim gerçekleşir.

Çiğneme, yutkunma, düşünme gibi olaylar mide duva-rındaki bezlerden mide öz suyunun sahnmasını başlatır. Yine mide duvarında bulunan bazı hücreler mukus salgılar. Midede gerçekleşen olayları sırası ile şöyle verebiliriz:

1. Mukus salgılanır. Salgılanan mukus midenin herye-rini kaplar. Görevi mideyi asit etkisinden korumaktır.

2. Mide özsuyunda bulunan ve pasif halde olan pepsi-nojen enzimi hidroklorik asit (HCI) ile aktif hale getirilir. . Pepsınojen(Pasif enzim)—HCL————> Pepsın(Aktif enzim)

3. Pepsin oluşumu proteinlerin sindirimini başlatır.

Midede; Protein + HgO —Pepsın———> Pepton + Aminoasit

Midede sindirimi başlanmış besinler, mide duvarındaki düz kasların kuvvetli kasılıp gevşemesiyle ince bağır-sağın ilk bölümü olan oniki parmak bağırsağına gön-derilir.

İnce bağırsak: Mideden sonra gelen 3 cm çapında 7,5 m boyunda karın boşluğunda kıvrımlar yaparak kalın bağırsağa kadar uzanan boru şeklinde bir yapı-dır. Sindirim sisteminin en önemli kısmıdır. İnce bağır-sağın iç yüzeyinde yüzeyi genişleten girinti ve çıkıntı-lar vardır. İnce bağırsak hücrelerinin oluşturduğu bu girinti ve çıkıntılar villus olarak adlandırılır. Böylece emilim yüzeyi arttırılmış olur.

Midedeki asitli bulamaç ince bağırsağa geldiğinde ince bağırsak bezlerinden bir hormon salgılanır. Kana karı-şan bu hormon safra kesesi ve pankreası uyararak bu yapıların ince bağırsağa salgı boşaltmasını sağlar.

Karaciğerden salınan safra özsuyunda yağların sindiri-mini hızlandıran safra sıvısı, pankreasdan salınan pankreas özsuyunda ise amilaz, lipaz ve tripsin enzim-leri bulunur. Karaciğer, pankreas ve ince bağırsaktan salınan salgılarla proteinlerin, karbonhidratların ve yağların sindirimi tamamlanır.

ince bağırsakta sindirim sonucunda oluşan besin yapı-taşları bağırsak hücrelerinin villusları tarafından emilir. Villuslar tarafından emilen besinler buradaki kılcal kandamarına verilir. Besinlerin emilimi aynı şekilde olsa da emilim oranları farklı olabilmektedir.ince bağırsaktan emilen besinler iki yolla dolaşım sis-temine taşınırlar.

1. Kan yolu ile: İnce bağırsak villusları tarafından emilen glikoz, aminoasit, mineral, vitamin ve su kılcal kan damarlarına, buradan karaciğer kapıtoplar damarı ile karaciğere, karaciğerden toplardamarla alt anatop-lardamarı ile kalbin sağ kulakçığına taşınırlar.

Besin —Emilerek.——»-lnce bağırsakhücresine ——>- Kılcal kan damarı—>• Karaciğer kapı toplardamarı——»-Karaciğer ——»• Toplardamar ——»• Alt ana ———>• Sağ kulakcık toplardamar

2. Lenf yolu ile: Yalnız yağ asitleri ve gliseroller bu yollataşınır.

Not: Ayrı ayrı yollarla taşınan besin maddeleri kalbin sağ kulakçığında tekrar bir araya gelir.

KALIN bağirsak

İnce bağırsaktaki emilim olayından sonra geriye kalan maddeler kalın bağırsağa gider. Kalın bağırsakta kim-yasal sindirim gerçekleşmez. Canlıların kalın bağırsa-ğına yerleşmiş bakteriler buraya gelen besinlerle bes-lenirler. Bakterilerin salgıladıkları enzimlerle de selüloz sindirilir. Ancak bu olay sadece geviş getiren memeli-lerin bağırsaklarında gerçekleşir.

Kalın bağırsaktaki atıkta su ve mineraller gibi yararlı maddelerde bulunur. Bu maddeler kalın bağırsak tara-fından emildiğinde geriye kalan ve canlı için hiçbir ya-rarı bulunmayan atık maddeler rektuma gönderilir ve oradanda anüsle dışarı atılır.