İyimserlik - Optimizm nedir - İzafî Optimizm - Mutlak Optimizm

İyimserlik (Optimizm)

a- Mutlak Optimizm: Âlemin en azından mümkününün en iyisi olduğunu kabul eder. Optimizm, bu manâsıyla Leibniz tarafından bir sistem haline getirilmişti. Buna göre Allah, tasavvur ettiği âlemler arasında üstün kudretiyle, en iyisini yaratır. Buna rağmen âlemin sonsuzca tekemmül kabiliyeti vardır,

b- İzafî Optimizm: Buna göre âlem iyidir. Yahut, hayatta iyilik kötülüğe galiptir. Fenalık bir görünüşten ibarettir. Pratikte ise, her şeyin iyi tarafını görmek temayülü ve bir şeyin geleceği hakkında geleceğe güven besleme hali mânâlarına gelir. Bizde "nikbinlik" veya "iyimserlik" kelimeleri ile ifade edilir. Akif'in şu beyti, kötümserliğe kapılıpta “ümitsizliğe” düşenlere karşı iyimserlikle söylenmiştir.

Yaradılıştan veya muhakeme sonunda her şeyi iyi tarafından alan kimselerin eğilimi. Dünyanın mutlak olarak iyi olduğunu veya hiç olmazsa dünyada, iyiliğin, kötülüğe oranla kesin bir üstünlük gösterdiğini ileri süren felsefi öğreti.

Sokrates, Eflatun, stoa'cılar ve iskenderiye okulu, dünyayı, son derece iyi düzenlenmiş, uyumlu ve sonlu bir bütün olarak görüyorlardı. Yeni çağlar felsefesinde ise, Fenelon'un görece iyimserliği ile Leibniz'in mutlak iyimserliği'ni birbirinden ayırt etmek âdet olmuştur. Fenelon'a göre, dünya mutlak olarak iyi değildir; kötülük çeşitli biçimlerde ortaya çıkar. Ama iyiliğin payı, kötülüğün payından her zaman daha büyüktür.

Leibniz'e göre, sonsuz bir zekâ olan Tanrı, mümkün olan sonsuz sayıda dünyalar tasarlar; üstün bir gücü ve üstün bir iyiliği olduğundan, bu dünyalar arasında en yetkinini gerçekleştirir. Bu dünyayı ötekilerden ayırt ederken, ayrıntılarla ilgilenmez; sadece «bütün» üstünde durur ve sonunda ötekilerden üstün olanı seçer. Evren, belli bir anda, en yetkin olabilecek olandır. Ama Leibniz, evrenin, sonsuz bir şekilde yetkinleşebileceğini kabul eder.

Voltaire'in, Candide adlı romanında alaya aldığı iyimserlik, savaşmaktan kaçınmak için kötülüğün varlığını görmezlikten gelen iyimserliktir. Dünya yetkin değildir, ama insanların çabasıyla daha iyi bir hale getirilebilir. Demek ki, dünya yetkinleştirilebilme özelliği taşır; hayata anlam kazandıran da budur, yani iyiye doğru çaba göstermektir.