-

10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Etkinlikleri - Sayfa 95-118-121-131-133-137-139

19 Eylül 2011 Pazartesi yazildi.
Sponsorlu Bağlantılar

S.73

1.doğada gördüğümüz her varlığın ismi olduğu gibi her insanında bir ismi vardır.isim insanı tanıtan ,diğer insanlardan ayıran bir unsurdur.

2.bilinmeyen varlıkların ismi ,zihinde bir çağrışım uyandırmaz.zihinde çağrışımın uyanabilmesi için ,söylenen varlığın bilinmesi,daha önce görülmüş yada biri tarafından anlatılmış olması gerekir.çağrışım ancak bu şekilde gerçekleşir.

4.bir tiyatro eserinde kişiler ,mekan ve zaman ''olay''etrafında birleşir

5.tarihçi kaybedilmiş bir savaşı,kazanılmış gibi anlatamaz;çünkü tarihçinin görevi gerçekleri tüm çıplaklığıyla ,değiştirmeden aktarmaktır.roman yazarı ise ,hayal gücüne bağlı olarak olaylkarı farklılaştırarak anlatabilir.

1 etkinlik
ÖRNEK:Ağır adamlarla kahveye girdi Hasan.Olanları düşündü bir süre.Otursam mı oturmasam mı diye bir tereddüt geçirdi.Sonra oturdu bir köşeye isteksiz.Babadan kalma tütün tabakasını çıkardı,kalınca bir sigara sardı.Öyle dalmıştı ki masasına konan çay bardağının sesi bile dikkatini çekmemişti.

Örnek :

Hamdi amcamı en son 1960-1961 yıllarında gördüm. Bir iş nedeniyle Ankara'ya gelmişti. Beni görmeden gitmeyi içine sindirememiş, telefon edip geleceğini söylemişti. Tıpkı çocukluğumda babamı beklediğim gibi, camdan cama koşup gelişini bekledim. Uzun yıllar sonra birbirimizi görüp konuşacaktık. Amca yeğen birbirimize sarıldık. Hem sevinçten hem de annemi babamı anımsayıp ağladık. Çocuklarımı kucağına aldı. Onları öpüp öpüp sevdi. Kardeşim Leman Hanım, bunları görseydi, dedi. O gün onu son görüşüm oldu. Öldüğünü duyduğum zaman ne yapacağımı şaşırdım..

Sayfa 89
2.etkinlik
hafif dalgalı bir deniz ;denizde kara parçasıyla örülmüş bir kaya ;kayaların arkası yine sonsuz su.gökyüzü göz alıcı derecede masmavi;ve mavinin bütün tonlarındaki bulutlarla kaplı gökyüzü...

Sayfa 91

SIFATLAR TABLOSU
NİTELEME SIFATLARI:iri,mosmor,düz,koyu,siyah,süzgün,küçük,i nce,yaşlı
İŞARET SIFATLARI:bu geniş evin,bu büyük şehir
SAYI SIFATLARI:yirmi yıllık
BELGESİZ SIFATLAR:bütün sokaklar

syf 92-93

1) Manzaranın betimlemesi yapılmıştır.
2) İnce Memed ve Çarşı metinleri izlenim kazandırmak, Akdeniz Bölgesi metni bilgi vermek amacıyla yazılmıştır.
5) İnce Memed ve Çarşı metinlerinde özel ayrıntılar,Akdeniz Bölgesi metni genel ayrıntılar üzerinde durulmuştur.

sanatsal Betimleme:
1) İzlenim kazandırmak amacıyla yazılır.
2) Amaç sanat yapmaktır.
3) Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulur.
4) Ayrıntılar subjektif olarak verilir.

Açıklayıcı Betimleme:
1) Bilgi vermek amacıyla yazılır.
2) Genel ayrıntılar üzerinde durulur.
3) Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulur.
4) Ayrıntılar objektif (olduğu gibi) olarak verilir.
5) Nesnel bir tavır takınılır.

sayfa 94
10.etkinlik
gizemli=etkileyici
beş=on
bir=on
yeşil=derin
karlı=sisli
her=birçok

7.8.9. metin
soru1)beş şehir de atatürkün,üzümcü de üzümcünün,sinekli bakkalda selim paşa konağının
soru2)verilen betimlemelere insan betimlemesi diğer betimlemelerde ise tabiat betimlemesi yapılmıştır
13.etkinlik sizin
10.metin
1)9.hariciye koğuşu metninde görünen dışında kahramanın ruh hali anlatılmış ve ruh çözümlemesi yapılmıştır.
2)yazar hastadır ve sevdiği kızla bir araya gelememektedir.Bütün bunlar yazarın pisikolojisini olumsuz yönde etkilemektedir.yazar,mutsuz ve karamsardır,kendini yanlız hissetmektedir
3)davranışlardan yola çıkarak bir insanın pisikolojik durumunun tahlil edilmesi de betimlemedie.buna tahlil denir

sayfa 95:
1-Atatürk, bir üzümcü, bir zaptiye nazırının oğlu
2-insan tasvirinin yapılmasıdır
11.etkinlik:
fiziksel özellikleri:
-yüzü, bıyıkları, siması, giyinişi, ağzı ve dudakları
ruhsal özellikleri:
-düşünceli hali, durgunluğu, dalgınlığı..

96.sayfa
1- Yazar, kahr**anın psikolojik durumunun betimlemesini yapıyor .
2- kötü ve olumsuz....
3- Bir insanın ruh çözümlmesine tahlil denir.Aynı z**anda bu betimlemedir..
15.ETKİNLİK
BASİT SIFATLAR : küçük , hassas , kalın , bu ...
TÜREMİŞ SIFATLAR : endişeli , keskin , korkunç , binlerce...
97.sayfa
1- Nasıl davrandığını hareket , durumunu göstermek **acıyla anlatılmıştır..
2- Tiyatroda ki kişilerin durumunu ,hal ve hareketlerını anlatıyor diğer betimlemelerde ise ruh halini betimlemektedir.

sayfa 97
1.hürrem sultan metnindeki betimlemeler tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini,durumun açıkl**ak ve göstermek için kullanılmıştır.ayrıca olayın sahnesi ve aksesuarlaı yansıtılmıştır.
2.bu metindeki betimlemeler ,eserde konuşanın hareketlerini,durumunu açıkl**aya yöneliktir.diğer betimleme örneklerinde kahr**anların ruh hali ve mizacını yansıtan betimlemeler yapılmıştır.

16.etkinlik
*-adalardan ve boğaziçinden mektuplar__insandan doğaya
-bu dağlık alan,şimdikinden canlıydı.__insandan doğaya
-tuz keskindir__duyular arası aktarma
*İSTİARE
aralarında benzerlik bulunan iki nesneden birini söyleyerek diğerini kastetmeye denir.istiarede ya kendine benzetilen yada benzeyen bulunur.ikiye ayrılır.
açık istiare
sadece kendisine benzetilenin bulunduğu istiaredir.
arslanlarımız,hollandayı perişan etti.(arslanlarımız)
şakaklarıma kar mı yağdı ne?(kar)
kapalı istiare
sadece benzeyenin bulunduğu istiaredir.
can,kafeste durmaz uçar.(can)
tekerlekler yola birşeyler anlatıyor.(tekerlekler)

sayfa 98
17.etkinlik
-ev ve aile hakkında__parça bütün ilişkisi
*mecaz-ı mürsel
bir sözcüğü benzetme **acı gütmeden gerçek anl**ının dışında kullanmaktır.bir başka deyişle :bir şeyin parçasını verip bütününü kastetme ;bütününü verip parçasını kastetmedir.
dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal(hilal)
olaya Konya büyük tepki gösterdi(konya)

18.etkinlik
*betimleme öğeleri çıkarılmış metin ile normal metin karşılaştırıldığında betimleme öğeleri çıkarılmış metnin anlatımının daha düz,daha kuru bir anlatım olduğu gözlenir.betimlemelerde
yapılan mecazlar ve benzetmelerle anlatıma kazandırılan ahenk,estetik duyguların uyanmasında önemli rol oynar ayrıca yapılan betimlemelerle anlatılan durum veya olayın zihinde canlandırılması sağlanarak anlatıma gerçeklik katılır.

sayfa 99
görme:sallanıyor,geçiyor,sürü sürü,çekiliyor,loş,düşüyor,doğuyor,cıvıl cıvıl,değiyor.
işitme:çığlık çığlık ,çekiç sesleri,çıngırak,laf atmalar,uğultu
dokunma:esiyor,serin serin,sıcak,ıslak
kokl**a:ter kokuları
tatma:yok

sayfa 100
*sıfatların çoğu çıkarılmış metinde bazı görsel öğelerin öne çıkarılması gereken özellikleri verilmediği için metnin anlatım gücü etkilenmiştir.
*bir,yayvan,ufacık,uzun,dağınık,bir,bir,patlak,sök ük,parça,bu,dört,yanı,duvarlı,tek,kat,basık
toprak,kalın,keskin,incecik,,avuç,pis,bu,
*metindeki görsel öğelerin özellikleri öne çıkarıldığı için anlatım daha ahenkli,daha etkili ve daha gerçekçi bir hal almıştır.

21.etkinlik
*yapılan gözlem çalışmaları sonucunda gözlem yöntemleri hakkında şu sonuçlara varılır:
gözlem yöntemleri:
1.doğrudan gözlem(sınıf gözlemi)
2.hatırda kalmış olayları ve varlıkları hatırl**ayla yapılan gözlem
3.hayale dayanarak gerçekleştirilen gözlem

22.etkinlik:
*uzun ve geniş kanatları ,büyük ve geniş pençeleri ,keskin gözleriyle asaley ve gücün sembolü olan kartallar ,asaletlerine yakışır şekilde yükseklerde yaşar.usta bir avcı olan bu kuş ,yaşadığı yüksek yerlerden keskin gözleriyle geniş bir alanı adeta radar gibi tarar ve bulduğu avının üstüne hedefe kilitlenmiş bir füze gibi süzülür ,güçlü pençeleriyle avını yakalar

Sayfa 102
resimlerin betimlemelerini size bırakıyorum...
26.etkinlik:Bir Pazar akş**ı sokağın sessizliğinde ilerlerken,soğuğun iliklerime kadar sızdığını hissetmek,o karanlık içerisinde geride bıraktığım yerlerden sanki gelen sesleri duymak beni öyle ürkütüyordu, öyle korkutuyordu ki bir an hayatın son bulduğu düşüncesine kapıldım...Sanki bitmez bir kış akş**ıydı...
27.etkinlik:betimlemenin kullanıldığı türler:hikaye,roman,destan,şiir,gezi yazısı,deneme yazısı
28.etkinlik:deyim aktarması sel**lara durmuş.sel**l**a insana özgü birşeydir.aktarmanın türü insandan doğaya yapılmış.
aslan miyav demez kükrer t** tersi olması gerekli.
ay danlıyor gökyüzünden deyiminde gökyüzünden üstümüze yağmur yağar.doğadan doğaya.
aslanlarımız yani askerlerimiz demek gerekir.doğadan insana aktarım
güle naz bülbül eder güle naz insan naz eder bu yüzden insandan doğaya aktarım var...
29.etkinlik:1.si dönen insanı anlatıyor.bütün parça ilişkisini anlatıyor.
tencere derken içindekini kas ediyor...bütün parça ilişkisi.

sayfa 104 30.etkinlik

*rüzgarsız,kesik,yoksuz,kapalı
upuzun,kapkara,alev gibi kıpkırmızı,minimini,ışıl ışıl ,taze taze ,masmavi,sımsıcak,tertemiz
-bu sufatlardan mini mini,upuzun,kapkara,kıpkırmızı,ışıl ışıl,taze taze,
masmavi,sımsıcak,tertemiz anl** yönünden güçlendirilmiştir.
-sıfatlarda pekiştirme iki yolla yapılır.
1)ikilemlerle yapılan pekiştirmeler:
iri iri gözler,koca koca ağaçlar
2.)''m,p,r,s''ünsüzleriyle yapılan pekiştirmeler:
yemyeşil vadi,ipince defter...
*geniş mi geniş odaları vardı bu evin
küçük küçük taşları tpolayıp koydu cebine
kıpkısasaçlarıyla çok hoş görünüyordu.

*pekiştirme sıfatları sözcüklein anl**ını güçlendirmek için kullanılır.pekiştirilmiş sıfatlar diğer sıfatların özelliklerine sahiptir.

sayfa 104 31.etkinlik
*korkunç,biricik,soluk,iri,kaskatı,geniş,derince,y eşilimtırak
*küçültme anl**ı taşıyan niteleme sıfatları:biricik,kısacık,derince,ekşimsi,yeşilimt ırak
*-cik,-ce,-msi,-mtırak ekleri sıfatlara küçültme anl**ı katan eklerdir.

sayfa 105 32.etkinlik

eşitlik:ceviz kadar,senin kadar
üstünlük:daha yeşil,daha büyük
en üstünlük:en büyük,en zararlı
aşırılık:çok çalışkan,pek güzel,pek nezih,pek sevimli

ölçme değerlendirme
1.açıklayıcı betimleme ve sanatsal betimleme
tahlil
simgesel betimleme

2.d
d

3.a
4.d
5.a
6.c
7.c
8.b
9.c
10.e
11.e
12.b
13.b
14.c
15.d
16.a
17.cümlesinde burun sözcüğünde insandan doğaya deyim aktarması vardır.organ adı olan burun sözcüğü coğrafi bir terim olarak kullanılmış ve insandan doğaya bir aktarma yapılmıştır.
18.ad aktarması uzun kol sözcükleriyle yapılmıştır.uzun kolla kastedilen uzun kollu giysidir.cümlede parça -bütün ilişkisine dayalı ad aktarması vardır.
19.betimlemeler yapılırken tasvir edilen varlığın özellikleri ayrıntılarıyla verilmek istenir.varlıkların niteliklerini tanıtan ,onları belirten sözcük türleri de sıfatlardır.bu yüzden betimleme yapılırken sıfatlardan yararlanılır.

sayfa 109
1.insanların ses tonu duygularına göre değişiklik gösterir.kızgın,sinirli bir insan ses tonunu yükselterek ,bağırarak konuşur.heyecanlı bir insanın sesi titrerken ,üzgün bir insanın ses tonu alçalır.
3.şiir okurken fon müziklerinin kullanılması şiirin anlatımını gücünü artırır.okunan şiire uygun olan fon müzikleri iletilmek istenen duyguyu daha etkili kılar,duygusal bir ort** oluşmasını sağlar.
4.yazılı anlatım türlerinden biri olan şiirlerde,roman,hikaye ve tiyatrolardaki içe dönük konuşmalarda (monologlar)duygular ifade edilmeye çalışılır.
5.*iki cümlede aynı olayı anlatmaktadır.
*ikinci cümle ,duyguları harekete geçirmede daha etkilidir;çünkü güneşin doğuşu,hayal gücünden ,duygulardan yararlanılarak ifade edilmiştir.
1.etkinlik

AKINCILAR

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik
Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: “ilerle!”
Bir yaz günü geçtik Tunadan kafilelerle
şimşek gibi atıldık bir semte yedi koldan
şimşek gibi Türk atlarının geçtiği yoldan
Bir gün yine doludizgin atlarımızla
Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla
Cennette bu gün gülleri açmış görürüz de
Hala o kızıl hatıra gitmez gözümüzde
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik

Yahya Kemal Beyatlı

8.etkınlıgın 2.sorusu
ısımlerın yerını kısı kısı ısaret ve belgısısızlık ve soru yoluyla tutan z**ırler bu ayrıma gore sınıflandırılır...
3.sorusu,
z**ırler metnın içindekı ısımlerın yerını tutarak cumleler arasında anl** bılgısı kurulmasında gorev alır...

sayfa 113;1.soru;
sen ben o sıırı uc sahıs arasındakı bagl**da verılmıs ve metnı olusturan parcalar bu uc sahıs arasındakı ılıskılerı verecek sekılde bır araya getırılmıstır. 9.etkınlık;1.sı;
kısı z**ırlerı kısı ısımlerının yerıne kullanılan z**ırlerdır.dolayısıyla bır ısme olmadan butn kıslerı karsılayabılırler

114;10.etkınlık;;1.sorusu;
ben bız ve kendım...
2.soru;;
kendım donusluluk z**ırlerının ben z**ırını pekıstıren z**ırdır..
3.soru;;
anl**ının pekıstırlmesını saglar.
4.soru;;1.sı;
yaslı ad** kendı kendıne gulumsuyordu;
2.sı;
bunu sen kendın ıstedın.
5.soru;;orn;
sevgı anl**ında sen yerıne sız kullanılır..
ornegın ;sız onden buyurun gıbı
ovunme **acıyla ben yerıne bız kullanılır

yfa 113 4 ve 5.metin soruları
*sen ben o şiiri üç şahıs arasındaki bağl**da verilmiş ve metni oluşturan parçalar bu üç şahıs arasındaki ilşikileri verecek şekilde biraraya getirilmiştir.

*dünyanın bütün çiçekleri şiiri öğretmen -öğrenci bağl**ında verilmiş ve şiiri oluşturan parçalar öğretmen-öğrenci arasındaki bu sevgi bağını verecek şekilde birarya getirilmiştir.

sayfa 113. 9.etkinlik
*''sen.ben.o ''şiirindeki şahıs z**irleri:ben,sen,o__tekil
*dünyanın bütün çiçekleri şiirindeki şahıs z**irleri:
ben:tekil
siz,onlar:çoğul
----*kişi z**irleri ,kişi isimlerinin yerine kullanılan z**irlerdir.dolayısıyla bir isme bağlı olmadan bütün kişileri karşılayabilirler.kaps**ları isimlerden çok daha geniştir.gerektiğinde bütün isimleri ifade ederler.

sayfa 114 10.etkinlik
*şiirdeki şahıs z**irler:''ben,bizve kendim''dir.
*kendim dönüşlülük z**iri ,ben z**irini pekiştiren z**irdir.
*kendi dönüşlülük z**irinin şahıs z**iriyle birlikte kullanılması anl**ının pekiştirilmesini sağlar.
*yaşlı ad** kendi kendine gülüyordu.
bunu sen kendin istedin.
*saygı anl**ında ''sen''yerine ''siz''z**iri kullanılabilir.
''siz önden buyurun''
övünme **acıyla ''ben'' yerine''biz''z**iri kullanılabilir.
bizmde bir bildiğimiz var.

Sayfa 115 7.ve 8.metnin soruları1.beni unutma şiirindeki şair''sevdiği''kişiye, ''bizim memleket''şiirinde ise şair ''memleketinin insanlarına''seslenmektedir.
2.bu şiirlerin yazılış **acı duyguları harekete geçirmektir.
3.'bizim memleket''şiirinde
vatan sevgisi iyimser bir şekilde , bülbül şiirnde ise kar**sar bir şekilde ele alınmıştır.

sayfa 115 11.etkinlik
*şairler içinde bulundukları ruh hallerine göre aynı duyguyu farklı yorumlarla dile getirebilirler.

sayfa 115 12.etkinlik

*beni unutma ve bizim memleket şiirlerindeki varlıkların yerini işaret yoluyla tutan veya varlıkları işaret yoluyla belirten sözcükler:

o saatler -işaret sıfatı (varlığı işaret yolula belirtiyor.)
o çılgın rüzgar-işaret sıfatı (varlığı işaret yolula belirtiyor.)
şu yollar-işaret sıfatı (varlığı işaret yolula belirtiyor.)
o iller-işaret sıfatı (varlığı işaret yolula belirtiyor.)
orada -işaret z**iri (varlığın yerini işaret yolula tutuyor.)

sayfa 115 13.etkinlik
-metinde geçen işaret z**irleri ve işaret sıfatları:

işaret sıfatları
bu tükenmez musiki
bu orman
o alev gömleği
bu yağmur
bu kıldan ince yağmur
bu rüzgar
bu has ekmek

işaret zamiri

orada
bunlar göz pınarları
bunlar göz yaylası
bu mu

sayfa 116 14.etkinlik
*bu
işaret z**iri:bu,diğerinden daha güzel.
işaret sıfatı:bu kitap daha güzel.

*şu
işaret z**iri:şu,benim arkadaşım.
işaret sıfatı:şu ad** az önce seni sordu.

*o
işaret z**iri,bizim arab**ız.
işaret sıfatı araba bizim.

*böyle
işaret zamiri:ben de böylesini görmedim.
işaret sıfatı:böyle insanlarla karşılaşınca dikkatli ol.

sayfa 116 15.etkinlik

*bu düşünceler içerisinde gecenin karanlık saatlerinde yalnız başıma yürüyordum.böyle birşey nasıl olabilirdi?bütün bu olanlar hayata olan bağlılığımı azaltmıştı.böyle şeyler demek ki herkesin başına bu şekilde gelebiliyormuş.

sayfa 116 16.etkinlik
*''onlarla ağl**ış ,onlarla gülmüşüm__onlar(türküler)insan dışı varlığın yerini tutmuştur.

*o gitmek istedi.__o(çocuk)insanın yerini tutmuştur.

*bir şey var sanki onu soruyorum.__o (nesne)insan dışı varlığın yerini tutmuştur.

sayfa 117 9.metin soruları

1.yazar içindeki duyguları belirtmek için metni yazmıştır.
2.yazar metinde kişisel duygularını dile getirmiştir.
3.metnin teması ''sevgi''dir.metindeki sevgi temasını işlemek için cümleler bir araya getirilmiştir.
4.metinde geçen ''kimsiniz,neye''sözcükler ismin yerini soru yoluyla tutan sözcüklerdir.

sayfa 117 17.etkinlik
*şiirlerde ,öykü,roman ve tiyatro eserlerindeki içe dönük konuşmalarda coşku ve heyecana bağlı anlatım kullanılır.
*lirik anlatımla oluşturulmuş metinlerde dil heyecana bağlı işlevinde kullanılır.
''nihayet gönlüme baharı getiren sesiniz.
''benim ezeli melikem''gibi

sayfa 118 18.etkinlik
devrik cümleler:yeniden kendimi buldum mektubunuzda
güneş kahkahalar atarak uzaklaştı ufkumdan.
eksiltili cümleler:kırık bir tekne ,karanlık bir deniz
şehzadelerin karşısına çıkan yol iki:ölüm veya .......
soru cümleleri:kimsiniz?
neden dinç olcakmışım?
kısa cümleler:kimsiniz?
benim ezeli melikem.
mecaz ve yan anl**lı kelimeler:kopuş,getiren,kör bir kuyu,kıta,parçalandı.
şahıs z**irleri:siz,kendim,ben

-----------bu tür kelime ve cümleler lirik anlatımın oluşumunda kullanılır.bu kelime v cümleler yapı ve anl** bakımından bir araya getirilerek lirik anlatımın oluşumunda görev üstlenir.

sayfa 118 19.etkinlik
*metinlerde geçen '' kimi,her biri,bazısı,herkes,kimse,biri''sözcükleri isimlerin yerini belirsizlik yoluyla tutan belgisiz zamirlerdir.
*her ev ,bir yol,bir koca,bir çocuk__belgisiz sıfatlar
belgisiz sıfatlar isimleri belirsizlik yoluyla belirtir,belgisiz z**irler belirsizlik yoluyla isimlerin yerini tutar.

sayfa 118 20.etkinlik-şiirde yapılan kafiye ve iç kafiyeler ,ses ve kelime tekrarları başlıca ahenk unsurlarıdır.
-ahenk öğeleri ve ses akışı şiirdeki duygu atmosferini oluşturabilmek için bir araya getirilmiştir.

sayfa 119 21.etkinlik
belgisiz z**ir:hiçbirini beğenmedim.
kitapta yazıyor zaten.
bazıların değişmez prensipleri vardır.
kitapta yazıyor zaten.
kimileri annesinden ayrıl**az.
başka istemiyorum.
kitapta yazıyor zaten.

belgisiz sıfat
kitapta yazıyor zaten.
birkaç çocuk kenarda oturmuş oyun oynuyorlardı.
kitapta yazıyor zaten.
hiçbir söz kulağına girmiyor.
kitapta yazıyor zaten.
kitapta yazıyor zaten.

sayfa 120 22.etkinlik
*metinlerde geçen ''ne,kim,nerde,nereye,neydi''sözcükleri isimlerin yerini soru yoluyla tutan soru zamirleridir.şiirlerdeki bu zamirlerin yerine bir isim getirilemez.bu isimler bilinmediği için soru zamiri kullanılarak cümleye anlam kazandırılmıştır.

sayfa 121 24.etkinlik

soru zamiri

hangi:hangisini beğendin?
ne kadar:ne kadar alacaksın?
kaç:elbiseyi kaça aldın?

soru sıfatı
hangi:hangi oyuncağı aldın?
ne kadar:na kadar para verdin?
kaç:kaç insan vardı?

sayfa 121 25.etkinlik

*ne yaptın?__soru zamiri
nerde yaptın?__soru zamiri
ne zaman yaptın?
nasıl yaptın?
niçin yaptın?
kim yaptı?__soru zamiri

sayfa 121 26.etkinlik

kimi:sıfat :kimi insanlar mı bilmiyor?
z**ir:kimi çağırdın?

öteki:sıfat:çürük olan öteki meyvalar mı?
z**ir:beğendiğin öteki miydi?

bazı:sıfat:camı kıranlar bazı çocuklar mıydı?
zamir:bağıranlar bazıları mıydı?

sayfa 121 ölçme değerlendirme

1.mecaz ve yan
heyecana bağlı
sıfat- zamir
isim-zamir

2.y,d,d,d,y,

3.b
4.a
5.d
6.b
7.kim:soru zamiri
kimsenin:belgisiz zamir
ne:soru zamiri

burada :işaret zamiri
şey:belgisiz zamir
nedir:soru zamiri

öteki:işaret zamiri

kim:soru zamiri
nerede:soru zamiri
ne:soru zamiri

8.şiirlerde ,hikaye,roman ve tiyatro eserlerinde coşku ve heyecana bağluı anlatımdan yararlanılır.

9.öyküleyici anlatımda olay veya durumlar anlatılırken,duygusal düşünceler katılmaz.coşku ve heyecana bağlı anlatımda duygular ve içinde buluulan ruh hali yansıtılır.

Sayfa 131 - 17. Etkinlik
1)Roman
2)Hikâye
3)Tiyatro
4)Destan
5)Şiir

sayfa 129 13.etkinlik
yüklem olan isimler
karaydı--------karay idi
alımlıydı--------alımlı idi
gibiydi-------gibi idi
olduğundandır----olduğundan dır
kişiydi-------kişi idi
yerdi-----yer idi
vardı-----var idi
tüylüydü----tüylü idi

birleşik zamanlı fiiller

binerdi----biner idi
yemektir---yemek dır
avlardı-----avlar idi
ezmişti----ezmiş idi
geçirecektim----geçirecek idim
uğraşıyorduk----uğraşıyor idik
denetliyordum----denetliyor idik
bunalmışlardı----bunalmışlar idi
sanıyordum----sanıyor idim

*ek fiiller iki görevde kulllanılır.birincisi isimlere gelerek onları yüklem yapmak,ikincisi de basit z**anlı fiilere gelerek onları birleşik zamanlı fiiller yapmak..

sayfa 130 14.etkinlik

ek fiil:bayılmıştı
eklendiği kelimenin türü:fiil
isimlendirme:öğrenilen geçmiş zamanın hikayesi

ek fiil:senedir
eklendiği kelimenin türü:isim
isimlendirme:ek fiilin geniş zamanı

ek fiil lursam
eklendiği kelimenin türü:fiil
isimlendirme:geniş zamanın şartı

ek fiil:değil midir
eklendiği kelimenin türü:isim
isimlendirme:ek fiilin geniş zamanı

ek fiil:kuvvetlidir
eklendiği kelimenin türü:isim
isimlendirme:ek fiilin geniş zamanı

sayfa 130 15.etkinlik

*yapıyorum----şimdiki zaman,1.tekil kişi
*arıyorum----şimdiki zaman,1.tekil kişi
*bayılıyorum----şimdiki zaman,1.tekil kişi
*yapıyorum---şimdiki zaman,1.tekil kişi
*böler---geniş zaman,3.tekil kişi
*dolar---geniş zaman,3.tekil kişi

*''alıyorum,yapıyorum,bayyılıyorum ve arıyorum ''fiilleri şimdiki zaman kipinde çekimlendikleri halde ''geniş z**an anl**ı vermektedir.

*fiillerdeki bu anlamakayması fiilerin farklı anlam ve zamanlarda kulllanılmasına olanak sağlamıştır

sayfa 130 anlama ve yorumlama
16.etkinlik

---leyla ile mecnun ,kerem ile aslı,ferhat ile şirin gibi halk hikayelerinin içinde hayal unsuru ve olağanüstü ögelerin yer alması hikayelerin destansı anlatıma örnek olmasını sağlar.

17.etkinlik

destansı anlatımın kullanıldığı edebi türler

roman
hikaye
tiyatro
şiir
destan

19.etkinlik

*hasta:arkadaşım çok hastaymış.----------ek fiilin öğrenilen geçmişi,3.tekil
lezzetli:yemek çok lezzetliydi.-------ek fiilin görülen geçmişi,3.tekil kişi
okuyan:gerçeği bilen okuyandır.-----ek fiilin geniş z**anı,3.tekil kişi
bahar:ya gelen baharsa.-----ek fiilin şartı,3.tekil kişi
doktor:kardeşim doktordur.----ek fiilin geniş z**anı,3.tekil kişi

20.etkinlik

*bunu ona ulaştıtırsan çok memnun olurum.(geniş z**an -1.tekil şahıs)
*onu uyarmasaydınız ,aşağıya düşmüştü.(öğrenilen geçmiş z**anın hikayesi-3.tekil şahıs)
*lütfen buraya park etmesin(emir kipi-3.tekil şahıs)
*sınavı kazanmak için daha çok çalışmalısın(gereklilik kipi-2.tekil şahıs)

21.etkinlik

*kırmızı kaplı kitap benim.
*bugün hava çok güzel.
*bu öğrenci çok çalışkan.

sayfa 132 ölçme ve değerlendirme

1.*bir fiile -en,-esi,-mez,-er,-dik,-ecek,-miş ekleri getirilerek sıfat-fiiller türetilir.
*bir fiile -iş,-me,-mekekleri getirilerek isim-fiiller türetilir.
*bir fiile -ip,erek,ince,dikçe,eli,ken,meden,diğinde ,meksizin,cesine,e,ir,mez,esiye ekleri getirilerek zarf fiiller türetilir.

2.y,y,,d
3.b
4.b
5.d
6.b
7.b
8.*olağanüstü olaylar ve kişiler anlatılır.
*destan tütünün yiğitçe havası vardır.
*sürekli harket vardır.
*etkileyici bir özellik taşır.
*yapıp etmeler yani fiiler ön plandadır.

9.iki görevi vardır.
1.isimlerin ve isim soylu sözcüklerin sonuna gelerek onları yüklem yapar.

o,çok iyi bir insandı.
bana bunları anlatan sendin.

2.basit z**anlı fiileirn sonuna gelerek bu fiilleri birleşik z**anlı fiile dönüştürür.

yarın bize geliyormuş.
ne z**andır bu kitabı okuyorum.

sayfa 133
1.toplum düzeni belli kurallarla sağlanmıştır.insanlar toplum içerisinde kanunlarla belirlenmiş kurallara ,örf ve adetlere göre hareket eder.
2.alıcıyı belli bir alana kanalize etmek ,yönlendirmek ve telkin etmek **acıyla emredici ifadeler kullanılır.
3.''dur,sus,kalk''gibi emredici ifadeler söylenen eylemleri gerçekleştirmeye zorlayan ifadeleridir.
4.trafik levhaları ,trafikte uyulması gereken kuralları bildirir.

1.ETKİNLİK
Kanunun hükmü ve amirin emri
Madde 24 - (1) Kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez.
(2) Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz.
(3) Konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur.
(4) Emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hâllerde, yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur.
Meşru savunma ve zorunluluk hâli
Madde 25 - (1) Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hâl ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.
(2) Gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka suretle korunmak olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.

SAYFA 134
1.’’şeyh edebali’nin vasiyeti’’nde şeyh Edebali, osman gaziye neleri yapıp neleri yapm**ası gerektiğinin öğüt niteliğinde söylediği için emredici anlatım kullanılmıştır.

2.metinde dil ‘’alıcıyı harekete geçirme işlevi’’nde kullanılmıştır. sabretmesini bil,üç kişiye acı,açık sözlü ol’’gibi ifadeler buna örnektir.

3.gönderici ......... ileti....... kanal ....... alıcı
(şeyh edebali ) ( öğütleri) ( söz ) (osman gazi)

bağlam
(vasiyet)

*metindeki, ileti değeri taşıyan cümleler :
-artık beysin
-uysallık ,gönül almak ,katlanmak ,hoş görmek ,adalet,bağışl**ak sana...
-sabretmesini bil.
-şunu da unutma:insanı yaşat ki devlet yaşasın.
-ananı ,atanı say!
-açık sözlü ol!her sözü üstüne alma!
-gördüğünü görme! bildiğini bilme!
-sevildiğin yere sık gidip gelme!
-cahil arasında alime ,zenginken fakir düşene ve hatırlı iken itibarını kaybedene acı .
-yüksekte yer tutanların ,aşağıdakiler kadar emniyette olmadığını unutma.
-haklıysan mücadeleden korkma!

2.ETKİNLİK

*yukarıda verilen emir,öneri ve telkin mahiyetindeki ifadelerin metinde kullanılması metnin emredici bir anlatım özelliği kazanmasını sağl**ıştır.

SAYFA 135

1.emredici anlatımların öğretici ve açıklayıcı yönleri de vardır.verilen metinlerin de öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır.

2.metinlerdeki ifadeler geniş z**an bildirecek şekilde verilmiştir.bu ifadeler kanun ve kuralların her z**an geçerli olacağı anl**ını vermektedir.

sayfa 136

3.etkinlik
*şeyh edebalinin vasiyeti:şeyh edebalinin osman gaziye verdiği öğütler bildirilmiştir.osman gazi nezdinde bütün okuyucuların metinde verilen öğütleri bilmesi ve uygul**ası için yazılmıştır.

1982 anayasası :türkiye cumhuriyetinin kanunlarını bildirmek **acıyla yazılmıştır.
öss kılavuzu:öss'ye giren adayların uymaları gereken kuralları bildirmek **acıyla yazılmıştır.

4.etkinlik

*şeyh edebalinin vasiyeti metninde ikinci tekil şahıs z**iri ve ikinci tekil şahıs iyelik ,ikinci tekil şahıs bildirme ekleri sıkça kullanılır.bu eklerin sıkça kullanılması anlatımın emredici bir özellik kazanmasında etkili olmuştur.

*''1982 anayasası ''metninde üçüncü tekil şahıs z**iri ve geniş z**anı kipi sıkça kullanılmıştır.bu eklerin sıkça kullanılması anlatıma her z**an geçerli olan bir emredicilik anl**ı katmıştır.

*öss kılavuzu metnindede ikinci çoğul z**iri ve emir kipi sıkça kullanıldığı için anlatıma emredici bir özellik katmıştır.
5.etkinlik

değiştirilemez-----geniş z**an(olumsuz)------telkin
teklif edilemez -----geniş z**an(olumsuz)------telkin
tanın**az-----geniş z**an(olumsuz)------telkin
ol**az-----geniş z**an(olumsuz)------telkin
yapıl**az-----geniş z**an(olumsuz)------telkin
devredilemez-----geniş z**an(olumsuz)------telkin
dokunul**az-----geniş z**an(olumsuz)------telkin
kullanıl**azlar-----geniş z**an(olumsuz)------telkin
tabi tutul**az-----geniş z**an(olumsuz)------telkin
başlaya bilirsiniz-----geniş z**an--------telkin
unutmayınız-----emir kipi-------emir
kullanmayınız-----emir kipi-------emir
buruşturmayınız-----emir kipi-------emir
koymayınız-----emir kipi-------emir
katl**ayınız-----emir kipi-------emir
taşırmayınız-----emir kipi-------emir
bırakınız-----emir kipi-------emir
sayılacaktır------gelecek z**an------telkin
düşülecek------gelecek z**an------telkin
olacaktır------gelecek z**an------telkin

*cümlelerin emir,öneri veye telkin anlamı taşıması fiililerin çekimlendiği kiplerle ilgilidir.

6.etkinlik

emredici anlatımın özellikleri

*emredici anlatımda emir,telkin ve öneri anl**ı taşıyan ifadelere yer verilir.

*emredici anlatımın uyulması beklenen bir bir üslubu vardır.

*cümlelerde fiililer hakimdir.

*emredici anlatımın öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır.

*emredici anlatımda dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılır.

sayfa 137

7.etkinlik

*kafasına koy-.... .....anl**ca kaynaşmış birleşik fiil
*kaleme al-.........anl**ca kaynaşmış birleşik fiil
*gözüne gir- ....... anl**ca kaynaşmış birleşik fiil
*hareket et -...........yardımcı fiille kurulmuş birleşik fiil
*mutlu ol-............yardımcı fiille kurulmuş birleşik fiil
*memnun ol-.........yardımcı fiille kurulmuş birleşik fiil
*hissetmek-........yardımcı fiille kurulmuş birleşik fiil
*bileme-......kurallı birleşik fiil
*söyleyiver-.....kurallı birleşik fiil
*öleyaz-....... kurallı birleşik fiil
*verebil-.......kurallı birleşik fiil
*yapadur-....kurallı birleşik fiil
*koşuver-.......kurallı birleşik fiil
*bakakal-.......kurallı birleşik fiil

sayfa 138

8.etkinlik

*yazabildi----yeterlilik
*koşuver-----tezlik
*gidedur------süreklilik
*düşeyazdı------yaklaşma

10.etkinlik

*davranmalıdırlar.
bulundurul**az
yapıl**az
bulunul**az
verilemez
yakalan**az
tutuklan**az
sürgün edilemez
suçsuz sayılır
suçlu sayıl**az
yoksun bırakıl**az
olmalıdır
özendirmeli
geliştirmelidir

*metinde geçen bu fiillerle insanların yapması veya yapm**ası gerekenler bildirilmiştir.altı çizili olan fiiller edilgen çatılı fiillerdir.yani fiiilin bildirdiği yargıyı yapan belli değildir.

sayfa 139

4.metin

fiil---------------------------fiil çatısı
gerekiyordu(korum**) ------etken
yaptım----------------------etken
gerdim-----------------------etken
yatmıyordum---------------etken
yatıyordum----------------etken
veriyordu------------------etken

5.metin

fiil---------------------------fiil çatısı
gerekiyordu(korunması)-------edilgen
yapıldı-----------------------edilgen
gerildi----------------edilgen
yatılmıyordu-------------edilgen
yatılıyordu---------------edilgen
veriliyordu----------------edilgen

*fiilin bildirdiği iş,oluş veya hareketi yapan kişinin belli olduğu durumlarda etken çatılı fiiller ,fiilin bildirdiği iş,oluş veya hareketi yapan kişinin belli olmadığı durumlarda da edilgen çatılı fiiller kullanılır...

0 yorum :

Lütfen Yorumunuzun anlaşılır ve imla kurallarına uygun olmasına dikkat ediniz.

-