Türk edebiyatının üç farklı döneminin ayırt edici özellikleri

Aşağıdaki metin parçaları Türk edebiyatının üç farklı dönemine aittir. Farklı uygarlıkların Türk edebiyatına etkilerini göz önünde bulundurarak bu metinlerin hangi döneme ait olduğunu ve ayırıcı özelliklerini 17. sayfadaki tabloya yazınız.

	Ait olduğu dönem	Ayırıcı özellikleri
Destan	İslamiyet öncesi	Hece ölçüsüyle-abartılarak söylenmesi
Mesnevî	İslami dönem	Aruz ölçüsüyle-beyitler halinde yazılması
Roman	Modern dönem	Düzyazı ile yazılması

1. Etkinlik

Araştırmalarınızdan yola çıkarak farklı uygarlıkların ve tarihî dönemlerin Türk edebiyatı üzerindeki etkilerini karşılaştırınız.edebiyatfatihi  Sonuçlarını sözlü olarak ifade ediniz.

Türk edebiyatı üzerinde İslamiyet öncesinde hiçbir uygarlığın etkisi olmamıştır. İslami devirde Arap ve Fars uygarlığının, Modern dönemde ise Batı uygarlığının özellikle de millet olarak Fransa’nın etkisi Türk edebiyatı üzerinde vardır.edebiyatfatihi  İslami dönemde kullanılan kelime ve kavramlar, insanların inançları Türk edebiyatını etkilerken modern dönemde ise Batı odaklı eserlerin daha çok verilmesi bu etkiyi göstermesi açısından önemlidir.

ANLAMA VE YORUMLAMA

2. Etkinlik

Aşağıda Türk edebiyatının üç farklı dönemini yansıtan resimler verilmiştir. Bu eserlerin, ait oldukları dönemlerin edebiyatfatihi zihniyeti ile ilişkisini tartışınız. Sonuçları belirtiniz.

Destan dönemine ait resimde o döneme ait olağanüstülüklerin ön plana çıktığını görmekteyiz. Bu özellik destan döneminin en dikkat çeken özelliğidir. Osmanlı dönemine ait resimde ise divan sohbetlerinin ön plana çıktığını görmekteyiz. Bu dönemde divan şiiri çok önemli bir yere sahiptir. Her sohbet ortamında şiirler söylenir, divanlar okunurdu. Bu resim bu yönüyle kendi döneminin özelliklerini yansıtmaktadır. Batılaşma dönemine ait resimde ise Batının düşünce sisteminde önemli bir yeri olan soyut edebiyatfatihi ögelerin ön plana çıktığını görmekteyiz. Bu resimde yine yapıldığı döneme ait önemli ip uçları vermektedir. 

3. Etkinlik

a. Türk edebiyatının üç temel dönemini yazınız. Bunu bir şema hâlinde sınıfınızın duvarına asınız. Aşağıdaki kavramların hangi döneme ait olduğunu belirtiniz.

Türk Edebiyatının Dönemleri

1-İslamiyet Öncesi Türk edebiyatı

2-İslami Devir Trük Edebiyatı

3-Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

Lale Devri             : İslami Devir Trük Edebiyatı

Karahanlı Devleti         : İslami Devir Trük Edebiyatı

Medrese                : İslami Devir Trük Edebiyatı

Milliyetçilik           : Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

Tanzimat Fermanı       : Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

Ergenekon            : İslamiyet Öncesi Türk edebiyatı

Tasavvuf              : İslami Devir Trük Edebiyatı

Divan Edebiyatı   : İslami Devir Trük Edebiyatı

Roman, Tiyatro   : Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

Şamanizm            : İslamiyet Öncesi Türk edebiyatı

Göçebe Yaşam    : İslamiyet Öncesi Türk edebiyatı

Müslümanlık        : İslami Devir Trük Edebiyatı

Opera               : Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

Köktürk Yazıtları    : İslamiyet Öncesi Türk edebiyatı

Arap ve Fars Edebiyatı......................... : İslami Devir Türk Edebiyatı

Talas Savaşı             : İslamiyet Öncesi Türk edebiyatı

Yuğ                         : İslamiyet Öncesi Türk edebiyatı

b. Türk edebiyatının bu şekilde dönemlere ayrılmasının sebeplerini açıklayınız

Türk Edebiyatının bu şekilde dönemlere ayrılmasının en önemli sebeplerinden biri incelenmesi kolaylaştırmaktır. Bundan başka, başlangıcından zamanımıza kadar yüzyıllar boyunca süren edebiyat tarihimizi belli devirlere ayırmak zorundayız; çünkü Türk tarihinde esaslı iki dönüm noktası vardır. Bunlar, Türk tarihinin akışını değiştirmiş ve yeni devirlerin başlangıcı olmuştur. Bu dönüm noktalarından biri İslam dinin kabulü, öteki de Batı’ya dönüş hareketidir. Birincisinde Türkler, yeni dinin birleştirici özelliği içinde, Doğu uygarlığı dediğimiz İslam uygarlığının kurulup gelişmesinde başlıca etken olmuştur. İkincisinde ise, Batı uygarlığını siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik birçok olayların baskısı altında benimsemeye koyulmuşlar ve çok çetin güçlüklerle karşılaşmışlardır.

4. Etkinlik

a. Toplumların yapısında var olan sosyal ve kültürel farklılıklardan hareketle aşağıdaki etkin­liği gerçekleştiriniz.

Aşağıda, haklarında bilgi verilen kişilerin edebî zevkleri hakkında fikir yürütünüz:

Kişi                      : Ayşe Nine, 68 yaşında, sadece okuma yazma biliyor.

Yaşadığı Yer     : Aydın'ın Türkmeneli KöyüYıl                        : 1655

Edebî Zevki     : Ayşe Nine’nin köyde yaşaması, sadece okuma-yazma bilmesi bir de dönemin şartları göz önüne alındığında, Ayşe Nine için Dini-Tasavvufi Halk edebiyatı türlerinden hoşlandığını söyleyebiliriz.

Kişi : Âlim Bey, 68 yaşında, Arapça, Farsça ve Fransızca biliyor, medrese ve felsefe eğiti­mi görmüş.

Yaşadığı Yer: İstanbul, Sultanahmet

Yıl: 1655

Edebî Zevki: Âlim Bey’in yaşadığı dönemi, aldığı eğitimi ve yeri göz önüne aldığımızda bir kültür atmosferinin içinde büyüdüğünü söyleyebiliriz. Yaşadığı dönemde okumuş-yazmış insanların en çok okuduğu ve ilgilendiği tür ise Divan edebiyatı mahsulleridir. Âlim Bey’i ise büyüt olasılıkla bu türlerden hoşlanan, edebî zevkini bu türlerin şekillendirdiği bir kişidir.

b)Aşağıdaki şiirleri, yukarıdaki kişilerden hangisinin daha iyi anlayabileceği konusunda yo­rum yapınız

Yukarıdaki şiirlerden Fuzuliye ait olanı aldığı eğitimi göz önüne alırsak Âlim Bey, Karacaoğlan’a ait dörtlüğü de hem Âlim Bey’in hem de Ayşe Nine’nin daha iyi anlayacağı yorumunu yapabiliriz. Ama Karacaoğlan’ın şiirlerinin dili daha çok Ayşe Nine’ye hitap etmektedir.

c. Toplumsal ve kültürel olaylar edebî eserleri etkiler mi? Düşüncelerinizi belirtiniz.

Evet etkiler, örneğin İslam dinin kabulü hem toplumu hem de edebî eserlerin konusunu ve dilini değiştirmiştir.

ç. Yaşama tarzı, edebiyat ve sanat anlayışını ne ölçüde etkiler? Örnekler vererek açıklayınız.

Edebî eserler toplum için oluşturur. Toplumun yaşam tarzı edebî eserleri ve sanatı kendi anlayışına göre şekillendirir.

5. Etkinlik

İncelediğiniz metinlerden;

a. Dönemlere ait kelimeler bulunuz.

b. Sosyal yaşamla ilgili bilgiler bulunuz.

c. Bulduklarınızın dönemin hâkim zihniyeti ile bir ilgisi olup olmadığını tartışınız ve her
dönemi belirleyen hâkim zihniyetin özelliklerini belirtiniz.

ç. Günümüzdeki eserlerde hâkim zihniyet sizce ne olabilir? Örnekler vererek açıklayınız.

DEĞERLENDİRME

Tarih içinde Türk edebiyatının kaça ayrıldığını defterinize şema hâlinde çiziniz.

b.   Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı SÖZLÜ ve YAZILI edebiyat olarak iki kolda gelişmiştir.

c.    Aşağıdaki bilgilerin başına doğru ise "D", yanlış ise "Y" yazınız.

( D ) Türk edebiyatının devirlere ayrılmasında dil anlayışı, dil coğrafyası, kültürel farklılaşma, dinsel yaşam, sanat anlayışı etkilidir.

( Y) Edebî eserler toplumda gelişen olayları yansıtmaz.

( Y ) Türklerin ilk yazılı kaynağı Oğuz Kağan Destanı'dır.