Bitkilerin özellikleri – Bitkilerde Üreme Şekilleri

Bitkiler gerek görünümleri gerekse ekosistemdeki fonksiyonları ile birer tabiat harikalarıdırBitkile r insanlar için birer şifa kaynağı olup bir çok türü ilaç sanayiinde kullanılmaktadır
Şu an yaşamımız için gerekli oksijenin tamamı bitkiler tarafından üretilir

Eğer bitkilerin gerçekleştirdiği fotosentez enzimlerinden bir tanesi bile olmasaydı şu an yeryüzünde hiçbir canlı varolmayacaktıBitkil erin canlılara sağladığı en onemli fayda sadece fotosentez ile değildirBunun yanı sıra böcekler, memeli hayvanlar (inek,zurafa,geyik vs), kuşlar ve hemen hemen tüm yaratıklar için birer besin kaynağı ve birer yuvadır
Bitkilerin nasıl yaşadıklarını, ne ile beslendiklerini, canlılarla nasıl bir ilişki içerisinde olduklarını ilginç resimler eşliğinde inceleyelim

Bitkinin sahip olduğu 3 temel öğe vardırBunları tek tek ele alalım
1-)Kök: Bu temel öğelerden ilki bitkinin “kök” üdürKök bitki için gerekli tüm su ve mineral maddeleri tıpkı bir vakum gibi emerek gövde ve yapraklara kadar iletirKökün mucizevi bir özelliği ise salgıladığı bazı kimyasal maddelerle kendisini toprak altında yaşayan kurt, solucan ve mikroorganizmalara karşı korumasıdırBu gerçektende bir bitki için ilginç bir durum teşkil etmektedirÇünkü kapkaranlık toprağın içinde bir kök’ün böcek ve mikroorganizmaların hoşlanmadığı bir kimyasalı üretip salgılaması dış dünyadan habersiz bitkiden beklenilmeyecek bir durumdur
2-)Gövde: İkinci temel öğe olan gövde, yerine getirdiği fonksiyonlar itibariyle mükemmel bir yapıdır
Bahçelerde sokaklarda koskoca ağaçları görürüzDevasal bir gövdeleri vardır, üzerlerinde de binlerce yaprakFakat gövde dışarıdan görüldügü gibi sadece odunsu bir dokudan oluşan basit bir yapı degildir
Ağacın gövdesi inanılmaz bir esnekliğe sahiptirBu esneklik, rüzgar ve vahşi hayvanların yaptığı dış etkilere karşı bitkinin gövdesinin kırılmasını engellerTabii saatte 200 km ile esen kasırgaları saymazsakElbetteki gövdenin harikulade özellikleri saymakla bitiremeyiz
Gövde içerisinde tıpkı bir su şebekesi gibi döşeli bir borucuk ağı vardırBu ağı oluşturan boruların büyütülmüş şekilleri aşağıdaki resimlerde görülmektedir(Sağdak i resimde gerçek hali görülmekte)
Şekilerde görülen kısa borular, bitki içerisinde bir intizamla dizilerek hem suyu yukarı doğru çıkarmakta hemde yukarı çıkarma esnasında suyun bir kısmını boruların etrafında dizilen hücrelere aktarmaktadır
Bu sistem tıpkı insandaki kandamarı ağına benzerYukarı çekilen su böylelikle serbest bir akımla her tarafa dağıtılmış olur
Suyun yukarı çıkmasına sebep olan kuvvet ise “osmotik basınç” ve “emme basıncı” adı verilen iki kuvvetdirÖrnegin kuru bir kağıdı diklemesine suya batırdığınızda suyun yukarı doğru çekildiğini görürsünüzBurada meydana gelen hadise emme basıncıdır ve bitkilerde suyun hücreler tarafından yukarı çekilmesine neden olurHücreyi, örneğimizdeki kağıt olarak düşünebilirsiniz
Osmotik basınç ise hücre içindeki iyon ve mineral konsantrasyonu fazla olduğu hallerde ortaya çıkarHücre içerisindeki iyon ve mineral konsantrasyonu yükselince hücre derhal su almaya başlarHücrenin bunu yapmasındaki amaç, içerisindeki iyon konsantrasyonunu düşürerek normal seviyeye getirmek istemesidir
İşte hücrenin, iyon konsantrasyonunu düşürmek için suyu çekmek istemesi, “Osmotik basınç” kuvvetini doğururBu basınç tek bir hücre için çok küçük bir kuvvet olsa bile bir ağaçta trilyonlarca hücre vardır ve herbir hücrenin çekiminden doğan kuvvetlerin toplamı, suyun toprak yüzeyinden onlarca metre yukarı çekilmesini sağlar
Yandaki ağacın yüksekliği yaklaşık 35 metredirBu kadar yüksekliğe su çıkarmak için apartmanlarda kullanılan güçlü bir hidrofora ihtiyacınız olacaktı
Fakat bitki, sahip oldugu mükemmel anatomik yapısı sayesinde bu problemin üstesinden gelerek suyu rahatlıkla topraktan çeker ve yapraklara kadar iletir
Afrikada ki bazı balta girmemiş ormanlarda yuksekliği 120 metreye kadar varan ağaçlar yaşamaktadırBu ağaçlar topraktan o kadar fazla su çekerlerki, ağacın gövdesine kulağınızı dayadığınızda akan suyun sesini net bir şekilde duyabilirsiniz
Gövdenin diğer bir muhteşem özelliği kabuk üretip zamanla bu kabukları dökmesidirHiç merak ettinizmi bitkiler neden kabuk üretirler ve neden belli bir zaman sonra bu kabukları dökerler?Bir bitki çok zor şartlar altında yaşarBitkinin en büyük düşmanlarından birisi ise mikroorganizmalardır
Mikrroorganizmalar insanları hasta ettiği gibi bitkileride hasta ederler Fakat bitkiler bu hastalıklardan korunmak için gene dahiyane bir çözüm bulmuşlardır
Ağaçlar etraflarını saracak bir şekilde kabuk üretirlerBu kabuklar oldukça kalın bir yapıya sahip olup bakterilerin iç taraflara kadar nüfus etmesini engellerBazen kabuk bağlamakta işe yaramazBu sefer ağac bu kabukları dökmeye başlarBöylelikle hem taze bir örtüye kavuşur hemde bakteri yuvasına dönen kabukları kendilerinden uzaklaştırmış olur
Bazı ağacların etraflarından yapışkan bir sıvının sızdığını görürsünüzHalk arasında “Çam sakızı” adı verilen “Reçine” sıvısı, biyokimyasal olarak bitki tarafından üretilmiş mükemmel bir ilaçtır Ağac, vahşi hayvanlar ve insanlar tarafından üzerinde bir yara meydana getirildiği takdirde bu sıvıyı derhal salgılamaya başlarYaralanan bölge bu sıvı ile kapatılarak hem mikroorganizma saldırısı engellenmiş olur hemde yaranın çabucak iyileştirilmesi sağlanır Bu sıvının en önemli özelliği mikrop kırma özelliğinde olmasıdırYani bu sıvıya yaklaşan bakteriler sıvıyla temas etmesi halinda ölürlerAyrıca “Kalloz” adı verilen ve reçineye benzeyen diğer bir ilaç ise kış mevsimi geldiğinde, yukarıdaki resimlerde görülen boruları bir tıkaç gibi tıkayarak su akışını engellerBöylelikle suyun ulaşamadığı yerlerde donma tehlikesi ortadan kalkar

3-)Yapraklar:
Yapraklar bir bitki için vazgeçilmez organlardırBiz insanlar nasıl ki ellere muhtacız, bitkilerde o derece yapraklara muhtaçtır
Bir yaprak bitkinin terleme, fotosentezle oksijen üretme, yine fotosentez sayesinde besin üretme, bazı bitkilerde üremeye yardımcı olma ve atmosferle gaz alışverişinde bulunma gibi bir çok fonksiyonunu yerine getirirTabii bu kadar fonksiyonu yerine getiren yaprak oldukça karmaşık bir yapıya sahip olup hücrelerinde karma karışık kimyasal reaksiyonlar cereyan eder
Yaprakların içerisinde meydana gelen fotosentez, olağan üstü bir karmaşayla gerçekleşmektedirHüc relerin kendi karmaşaları bir kenara fotosentez için yüzlerce enzim görev almıştır
Bu reaksiyonlarda görev alan en önemli yapı ise “Klorofil” adı verilen bir moleküldürBu molekül güneşten gelen ışığı soğurarak kimyasal enerjiye çevirirÇevrilen bu enerji bir çok kimyasal reaksiyon basamakları için gerekli olan enerjidir
Karmaşa ise bunda sonra başlamaktadırBitkini n yapraklarında gercekleşen fotosentez olayında elektron transfer zinciri adı verilen bir dolanım sistemi sayesinde, su molekülleri, fotosentez reaksiyon basamaklarının birisinde parçalanırTabii bu parçalanma esnasında hidrojen(H) ve oksijen(O)atomları serbest kalır

Serbest kalan bu atomlardan hidrojen atomu bitki içerisinde tekrar kullanılırken oksijen atomları ise atmosfere bırakılır
Aşağıda klorofil molekülünü ihtiva eden “Kloroplast” pigmentinin bir şeması görülüyor
Şekilde görülen yapı “Kloroplast” pigmentidirPigmentin içinde miskete benzeyen daha kücük yapılar görülmektedirBu yapılar ise “Grana” adını alır ve fotosentez basamaklarının bazıları bu bölgede meydana gelir
Işığı absorbe ederek kimyasal enerjiye çeviren “Klorofil” molekülleri ise granaların içerisinde bulunurlarKloroplast pigmenti güneş ışığına maruz kaldığında hareketlenmeye başlar ve yaprak hücresinin içerisinde sürekli dolanırlarBu dolanım hareketlerini yapmasının nedeni ise güneş ışığından maksimum verim alabilmesi içindir
Kloroplast pigmentinin rengi ise yeşildirBitkilerin yapraklarının yeşil görünmesinin nedeni bu pigmentlerden dolayıdırBuna karşın bitkinin gövdesinde kloroplast miktarı daha düşüktür

Şu an bu yazıları okurken soluduğunuz oksijen, dışarıdaki bitkilerden birisinin yapraklarındaki fotosentez reaksiyon basamaklarında parçalanan suyun oksijenidirEğer fotosentez basamaklarındakı yuzlerce enzimden birisi eksik olsa idi şu an yeryüzünde olmayacaktıkGörüyoru zki hayatımız, bitkilere verilen kusursuz görevler sayesinde devam ediyor
Bitkiler yaprakları sayesinde diğer canlılar gibi solunum yaparlarYapraklardak i özelleşımiş yapılar, solunumun belli bir düzen içerisinde meydana gelmesini sağlarlarNasılki biz koşarken solunum hızımızda koşma hızımıza paralel olarak artıyorsa, bitkilerde de aynen böyle bir feedback mekanizması mevcuttur

Yukarıda görülen ilginç şekiller, yaprak üzerinde bulunan ve “Stoma” adını alan açılıp kapanma özelliğine sahip yapılardır
Örneğin hava çok sıcak ise bitki stomalarını kapayarak terlemeyle dışarı atılacak su kaybını engellerVeya havadaki karbondioksit (CO2) miktarı fazla olursa stomalar ardına kadar açılırBu sayede havadan maksimum CO2 yi absorbe eden bitki hızlı bir şekilde fotosentez yapar ve kendisi için besin üretirTabii aynı zamanda atmosferede oksijen verir Yapılan tahmini hesaplara göre yer yüzünde her yıl bitkiler tarafından kullanılan su miktarı 280 milyar ton, CO2 miktarı 680 milyar ton, ve kullanılan bu maddelere karşılık olarak atmosfere bırakılan oksijen miktarı ise 500 milyar tondurBiraz düşünecek olursak bitkilerin gerçekte hayatımız için ne kadar önemli olduğunu kavrayabilirizDış dünyadan bihaber olan bu harika yaratıklar her an her saniye hiç durmadan, canlıların oksijen soluması icin çalışmaktadırlar