Milli Varlığa Düşman Cemiyetler ve yararlı cemiyetler

KUVAYİ MİLLİYE (MİLİS GÜÇLER)
İzmir’in Yunanlar tarafından işgal edilmesi üzerine, Batı Anadolu’da silahlı bir hareket olarak doğmuştur.

Kuvayi Milliye Yunanlara karşı çete savaşları yaparak düşman ordularını yıpratmış, halkı direniş konusunda bilinçlendirmiştir.

CEMİYETLER:

Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra Osmanlı Devleti fiilen sona ermiş, bu durumdan özellikle azınlık örgütleri yararlanarak işgalci devletlerden aldıkları destekle çalışmalarına hız vermişlerdir.

Zararlı Cemiyetler:
Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler Amaçları

— Anadolu’nun çeşitli yerlerinde kendi devletlerini kurmak
— Dünya kamuoyunu Türkler aleyhine harekete geçirerek Türk halkının haklı mücadelesini engellemek
— Anlaşma Devletleri’nin işgallerine ortam hazırlamak
— Milli direniş hareketini engellemek, İsyanlar çıkarmak ve ülkedeki düzeni bozmak

Etnik-i Eterya: Kuruluşu Rum isyanına dayanan bu cemiyet, Yunanistan’ın bağımsızlığı için mücadele etmiş, Bizans İmparatorluğu’nun yeniden kurulmasını amaçlamıştır (Megalo idea).

Mavri Mira: Rumlar tarafından kurulan bu cemiyet, Doğu Trakya ve Ege Bölgesi’nin Yunanistan’a bağlanması için çalışmalar yapmıştır.

Pontus Rum Cemiyeti: Doğu Karadeniz’de Rum Devieti’ni yeniden kurmayı amaçlamıştır. Ayrıca bu cemiyetin Yunanistan tarafından desteklenen Trakya Komitesi, Kordos, (Rum Göçmenler Cemiyeti) Yunan Kızılhaç ve Fener Rum Patrikhanesi gibi alt kolları bulunmaktadır.

Hınçak ve Taşnak – Sütyun: Ermenilerin kurduğu bu cemiyetler, Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti kurmak için çalışmışlardır.

İsrailit, Makabi ve Alyans: Yahudilerin kurdukları bu cemiyetler, Filistin’de kurulması düşünülen İsrail Devleti için çalışmalar yapmışlardır. Ancak belirli bir bölgede çoğunlukta olmadıkları için etkili olamamışlardır.

Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler
Azınlık cemiyetlerinin yanı sıra Türk ve Müslüman olup ulusal bilinçten yoksun kişiler tarafından kurulan bu cemiyetlerin amaçları :
— Ülkede birlik ve beraberliği bozmak
— İşgalci devletlerin desteğini alarak ülkede kargaşa yaratmak
— Yabancı ülkelerin himayesine girmek
— Saltanat ve hilafetin çıkarlarını savunmak

Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası: Vatanın kurtuluşunun ancak padişaha bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur.

Teali İslam Cemiyeti: Dönemin medreselerinde görevli müderrisler tarafından kurulmuştur. Kurtuluşun halifeye ve İslam esaslarına bağlı kalınarak gerçekleşeceğini savunmuştur.

Kürt Teali Cemiyeti: Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bir Kürt Devleti kurmak istemiş, İngilizlerden de destek almıştır.

Wilson İlkeleri Cemiyeti: ABD mandasını savunan bu cemiyet, ABD gibi güçlü bir devletin himayesine girilmesini istemiştir.

İngiliz Muhipler Cemiyeti: İngiliz mandasını isteyen bu cemiyetin üyeleri arasında padişah, sadrazam ve devletin ileri gelenleri bulunmaktadır.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve Terakki Fırkası’na karşı kurulmuştur. Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra Anadolu’da başlayan direniş hareketine tepki göstermiştir.

YARARLI CEMİYETLER
Müdafaa-i Hukuk: Anadolu’da başlayan işgallere Osmanlı yönetiminin seyirci kalması üzerine, Türk ulusunun haklarını savunmak için kurduğu cemiyetlerdir. Bu cemiyetler, haklarını hukuki yollardan aramak istemişlerdir.

Amaçları:
— Basın yayın yoluyla haklarını dünya kamuoyuna duyurmak
— Kendi bölgelerinin işgal edilmesini önlemek
— Savundukları bölgelerin Türklüğünü dünya kamuoyuna kanıtlamak
— Azınlıkların zararlı çalışmalarını önlemek
— Azınlıkların Anadolu’nun çeşitli yerlerinde devlet kurmalarına engel olmak

Kurulan bu cemiyetlerin bölgesel amaçlı çalışmalar yapmaları, ulusal bağımsızlık düşüncesine uygun değildir. Bu bölgesel cemiyetler Sivas Kongresi’nde, “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirilerek tüm vatanın kurtarılması esası benimsenmiştir.

Redd-i İlhak Cemiyeti:
İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin bir uzantısı olan bu cemiyet, bölgede Kuvayi Milliye hareketinin başlamasını sağlamıştır.

İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:İzmir ve çevresini Yunan işgallerine karşı savunmak için kurulan bu cemiyet, İzmir’in işgalinden önce bölgedeki diğer cemiyetlerle birleşerek Redd-i ilhak Cemiyeti’ni oluşturmuştur.

Trakya Paşaeli Cemiyeti:Trakya bölgesini Yunanlılara karşı savunmak için kurulmuştur. Cemiyet, Osmanlı Devleti dağıldığı takdirde Batı Trakya ile birleşerek ayrı bir devlet kurmayı düşünmüştür.

Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devleti’nin kurulmasını engellemek için mücadele etmiştir.

Trabzon Adem-i Merkeziyet Cemiyeti:
Bu cemiyet Pontus Rum Devleti’nin kurulmasını engellemek için çalışmıştır; ancak ileride Misak-ı Milli’ye karşı çıktığı için zararlı duruma gelmiştir.

Kilikyalıiar Cemiyeti:
Çukurova bölgesinin Fransızlara ve Ermenilere karşı savunulması için kurulmuştur.

Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

Doğu Anadolu’da Ermeni Devleti’nin kurulmasını engellemek istemiştir. Cemiyet, bölgedeki Türk halkın göç etmemesi kararını almış, böylece bölgede Türklerin nüfus bakımından fazla olmasını amaçlamıştır.
Milli Kongre Cemiyeti:

İstanbul’da bulunan Darülfünun hocaları tarafından kurulmuştur. Ulusal mücadeleyi basın -yayın yoluyla dünya kamuoyuna duyurmaya çalışmıştır. Bu alanda yabancı dilde eserler yayımlamıştır.